Konferensiyasi

“ZAMONAVIY TA‟LIM TIZIMINI RIVOJLANTIRISH VA UNGA QARATILGAN KREATIV G„OYALAR, 
TAKLIFLAR VA YECHIMLAR” MAVZUSIDAGI 37-SONLI RESPUBLIKA ILMIY-AMALIY ON-LINE 
KONFERENSIYASI 
www
.
bestpublication.
uz
328 
Жонли мушоҳада ва тафаккур ҳамиша инсонни амалий фаолиятига асосланиши 
керак. 
Инсон табиат ва жамиятдаги қонунийатларни очиб, ўз фаолиятида улардан 
фойдаланишга интилади. Ҳар қандай назарий билимларнинг қиймати, унинг 
амалиѐтга қанчалик хизмат қилиши билан белгиланади. Назария амалиѐтдан келиб 
чиқиб, амалиѐтнинг ўзини яхши йўлга қўйишга кўмаклашади.
30
Бўлажак педагогларнинг билиш фаоллигини ривжлантириш асосида юқоридаги 
маълумотлардан маълум бўладики талабаларда билиш жараѐнларини муваффақиятли 
ривожлантириш, уларда сезиш, англаш яъни идрок қилиш, тафаккур қилиш ва 
умумлаштириш жараѐни сифатида намоѐн бўлади. Бўлажак педагог сифатида 
талабаларнинг билиш фаоллигини Ян Амос Коменский тадбири билан айтганда 
воқеликни талаба онгида яққол сақланиб қолиши учун аввало кўрсатиш, талаба 
англаши учун уни бажартириш, тафаккур қилиши ва воқеани умумлаштириш ва 
мустақил хулосалар қила олишига ўргатиш керак. 
Бўлажак педагог кадрларни илмий салоҳияти жамиятимиз эртанги кунини 
яратувчи омиллардан биридир. Шундай екан талабаларда билишга эҳтиѐж, ва билиш 
маданиятини шакиллантириш Олий таълим муассасалари олдида ечимини топишни 
кутаѐтган муаммолардан биридир. Бу муаммони ечимини хал қилишда қатор илғор 
хорижий давлатларнинг тажрибалари асосида қуйидагича тавсиялар бериш мумкин 
бўлади: 
- 
Талабаларни билиш фаоллигини оширишда уларда мотивацион психик 
жараѐнни вужудга келтириш ( талабада мотив асосида фаолиятга тайѐргарлик 
холатини яъни қизиқишни уйғотиш, масалан муаммони тақдим этиш, нотаниш 
маълумот билан таништириш мотивлаарнинг келгуси қадр-қиммати билан 
таништириш ); 
- 
Мотив асосида вужудга келган қизиқишдан уни сезиш, хис қилиш холатини 
яъни фаолиятни мазмуни билан таништириш зарур ( кўриш, тери мускул, хид билиш, 
там билиш, эшитиш сезгиларига таъсир кўрсатиш); 
- 
Фаолиятни мазмуни билан танишгандан сўнг уни моҳиятини аглаш, идрок 
қилиш жараѐнига туртки бериш асосида назарий билишдан амалий билишга ўтиш, 
амалий харакатларга урғу бериш зарур бўлиб, бунда талаба билим, кўникма ва 
малакаларни эндиликда копетентция тарзида ўзлаштиради. 
Ёш физиологияси ва психологияси фанларида тўпланган материаллар
таҳлилидан кўринадики, талаба 17-19 ѐшда ҳам ўз хулқи ва билиш фаолиятини
онгли бошқариш имкониятига эга бўлмайди ва шунга кўра хулқ мотивларининг
асосланмаганлиги, узоқни кўра олмаслик, эхтиѐтсизлик каби ҳолатлар руй беради. 
В.Т. Листовскийнинг фикрича, 19-20 ѐшларда айрим салбий хатти харакатлар кўзга 
ташланади. Мазкур ѐшда хоҳиш ва интилиш ирода ва ҳарактердан анча илгарилаб 
кетади. Бунда одамнинг ҳаѐтий тажрибаси алоҳида роль ўйнайди, чунки талаба шу
тажриба етишмаслиги натижасида назария билан амалиѐтни, фантазия билан 
30
Ф йўлдошев. Умумий педагогика. 49 б 

---