Конфуцийчилик таълимоти

Конфуцийчилик таълимоти

Қaдuмги Хитой фалсафасu
Эрамиздан олдинги VI-III асрларда
Хитойда асосан олтита фалсафий
таълимот (мактаб) шаклланган:
конфуцийчилик, даосизм,
моизм, легизмлар ва бошқалар.
Конфуцийчилик таълимоти бўйича
ҳар бир ижтимоий қатламнинг ахлоқ
нормалари мавжуд бўлиб, уни ўзгартириш
мантиқка зиддир. Масалан бошқарувчилар
тоифасига кирган кишилар ахлоқ
нормаларини иктисодий кам таъминланган
ижтимоий қатлам ахлоқ қоидаларига
қараб ишлаб чиқиш мумкин эмас.
Ахлоқ мезонлари кишиларнинг
жамиятдаги мавқеларига, иқтисодий
таъминланганлик даражасига қараб
ўзгариб, такомиллашиб борувчи
ижтимоий жараёндир.
Хусусиятлари
Конфуцианчилик – кадимий фалсафий мактаб, инсоннни авваламбор ижтимоий хаёт катнашчиси сифатида куриб чикади.
Конфуцианчиликнинг асосчиси Конфуций (Кун-Фу-Цзы) мил. авв. 551 - 479 йй. яшаган. Асосий манбаси
Лунь Юй («Сухбатлар ва мулохазалар") асари
Конфуцианчилик хал этадиган масалалар: инсонларни кандай бошкариш керак ва жамиятда инсонузини кандай тутиш керак.
Мазкур мактаб намоёндалари жамиятни юмшок бошкариш тарафдорлари. Мисол тарикасида отанинг угиллар устидаги хокимияти келтирилади, асосий
шарт сифатида эса – бошликларнинг кул остидагиларга оталик муносабати, кул остидагиларнинг эса бошликка нисбатан угиллик муносабати.
Конфуцианчиликнинг жамиятда инсонлар узини тутушининголтин конуни: узинга раво курмаган нарсангни бировга килма.
Конфуций таълимоти Хитой жамиятининг бирлашишида катта рол уйнади. Асосчисининг хаёти ва фаолиятидан сунг
2500 йил утган булса хам бу таълимот хозирги кунда хам уз ахамиятини йукотгани йук.
Конфуций таълимотининг асосий тамойиллари
Конфуцианчиликда бошликлар
ва буйсунувчи шахслар
муаммоси
• жамиятда ва жамият учун яшаш;
• бир-бирига ён бермок;
• мансаби ва ёши катта булган
кимсаларга кулок солиш;
•императорга буйсуниш;
• узини тийиш, хар нарсада меъерга
риоя килиш, радикалликдан кочиш;
• инсонпарвар булиш.
Бошлик эга булиши керак булган
фазилатлар
• императорга буйсуниш ва конфуцианчилик
тамойилларига риоя этиш;
• эзгулик асосида бошкариш ("бадао");
• етарли билимларга эга булиш;
• давлатга содик хизмат килиш, ватанпарвар булиш;
• юксак максадларни олдига куиш;
• олийжаноб булиш;
• давлат ва атрофдагиларга факат яхшилик килиш;
• мажбуриятдан шахсий малака ва
маслакни устун куйиш;
• давлат ва инсонларнинг шахсий фаровонлиги
тугрисида кайгуриш.
Буйсунувчи шахслар эга
булиши керак булган
фазилатлар
• бошликка нисбатан лоял булиш;
• ишда тиришкок булиш;
• доим укиш ва уз устида ишлаш.
Буддизм фалсафаси асосий эътиборни борлиқнинг ўткинчилиги ва йўқликнинг ҳақиқийлиги, жоннинг боқийлиги ва абадий маънавий дунёни англаб етиш йўлида ўзликни камолотга етказиш орқали унинг ўз шакл-шамойилини ўзгартириши муаммоларини ўрганишга қаратган.
Конфуцийчилик феодал тузумни оқлаш учун буддизм ва даосизмнинг идеалистик ва даосизм ғяларини ўзлаштирган: одамлар ўзларининг «ёмон» ниятларини жиловлаб, тақдирга бўйсунишлари лозим. Ҳокимиятга бўйсуниш, уни ардоқлаш ва ҳурмат қилишни талаб этувчи «Осмон қонуни» ҳақидаги таълимот конфуцийчиликда энг муҳим таълимотга айланган.
Европа феодализми шароитида христиан дини ҳукмронлик қилган. У ўзининг одамлар ақли ва қалбини назорат қилиш марказлаштирилган тизимини кўп сонли тарқоқ феодал давлатларга қарши қўйган.