4. 2-маъруза. Тизимларни яратиш жараёни режа

4.2-МАЪРУЗА. ТИЗИМЛАРНИ ЯРАТИШ ЖАРАЁНИ
Режа:
1. Тизимни яратиш жараёнининг босқичлари
2. Тизимларни лойиҳалаш
3. Қуйи тизимларни ишлаб чиқиш ва йиғиш
4. Тизимни ўрнатиш, ишга тушириш ва бекор қилиш
5. Тизимларни сотиб олиш


Асосий тушунчалар: зарарли муаммо, ўрнатиш, ўрнатиш, тизимнинг ёши, мерос қолган тизимлар.


1. Тизимни яратиш жараёнининг босқичлари
Тизимни яратиш жараёнининг босқичлари. Ушбу қадамлар каскадли моделга мувофиқ дастурий таъминотни ишлаб чиқиш жараёнига катта таъсир кўрсатади.



Расм 8.1. Тизимни яратиш жараёни

Биз тизимларни яратиш жараёни ва дастурий таъминотни ишлаб чиқиш жараёни ўртасидаги асосий фарқларни тасвирлаймиз.

1. Турли муҳандислик фанлари тизимини ишлаб чиқиш жараёнида иштирок этиш. Тизимларни яратиш жараёни одатда турли хил муҳандислик фанларини талаб қилади. Бу тизимларнинг ривожланишида жиддий қийинчиликларга олиб келиши мумкин, чунки ҳар бир интизом ўз терминологиясидан фойдаланади.
2. Тизимни ишлаб чиқишда кичик ҳажмдаги такрорлаш ишлари. Тизимларни ишлаб чиқиш жараёнида (масалан, парвозларни бошқариш тизимига маълум турдаги радарларни ўрнатиш тўғрисида) қарор қабул қилгандан сўнг, тизимга ўзгартириш киритиш жуда қимматга тушиши мумкин. Тизимни қайта лойиҳалаш кўпинча оддийгина мумкин эмас. Бу турли хил тизимларни яратишда дастурий таъминотнинг кенг қўлланилишининг сабабларидан бири - дастурий компонентлар тизимни янада мослашувчан қилади ва унга янги талабларга жавобан ишлаб чиқилган тизимга ўзгартиришлар киритишга имкон беради.
Турли хил соха мутахассислари муқаррар равишда тизимни ишлаб чиқиш гуруҳига киритилади. Ҳар қандай қарор қабул қилишда тизимнинг барча имкониятларини ҳар томонлама ҳисобга олиш учун ишлаб чиқувчи гуруҳ кенг билимга эга бўлиши керак. Самолёт жойлашишини аниқлаш учун радар ёки бошқа сезги тизимидан фойдаланадиган парвозларни бошқариш тизимини (CМС) кўриб чиқинг. 8.2-расмда тизимни ишлаб чиқиш бўйича гуруҳ аъзоларига эга бўлиши керак бўлган муҳандислик фанлари схематик кўрсатилган.

Расм 8.2. Тизим муҳандислиги жараёнига жалб қилинган муҳандислик фанлари

Кўпгина тизимлар учун тизимни қуйи тизимларга ажратиш (қисмларга ажратиш) учун чексиз кўп усуллар мавжуд. Бундан ташқари, турли хил профиллар мутахассислари турли хил функционал қисмларни ўз ичига олган тизимнинг таркибий модели учун турли хил вариантларни таклиф қилишлари мумкин. Шундай қилиб, муқобил моделларнинг кенг доираси мумкин. Муайян моделни танлаш фақат техник далилларга асосланиб шарт эмас.

Масалан, бошқарув тизимини ривожлантиришнинг алтернативаларидан бири мавжуд тизимни янгилаш ўрнига янги радар тизимини ўрнатишдир. Агар қурувчилар ишлаб чиқиш гуруҳининг бир қисми бўлса, унда улар CМС яратишда ушбу вариантни талаб қилишлари мумкин, чунки бу уларга ва улар вакили бўлган қурилиш бўлинмаларига ишлашни таъминлайди. Бундан ташқари, керакли вариантни оқлаш учун, албатта, техник далиллар жалб қилиниши мумкин.
Дастурий таъминот мослашувчан ва созланиши нисбатан осон бўлганлиги сабабли, дастурий ечимлар кўпинча ечимини кўплаб кутилмаган муаммоларга йўналтиради. Айтайлик, бошқарув тизимини яратишда битта радар ўрнатиладиган жой муваффақиятли танланмаган дейлик - баъзида локатор екранида бўлинган расм пайдо бўлади. Ушбу таъсирни олиб ташлаш учун, деярли амалга оширилмайдиган радарни ўрнатиш керак.
Бу муаммонинг ечими бўлинган расмни олиб ташлашга ёрдам берадиган махсус дастурларни яратиш бўлиши мумкин. Аммо бу ҳолда дастлаб режалаштирилган ускунадан кўра кўпроқ кучли ҳисоблаш ускуналари талаб қилиниши мумкин ва бу ўз навбатида муайян муаммоларга олиб келиши мумкин.
Дастурий таъминот мутахассисларига кўпинча аппарат харажатларини оширмасдан ҳал қилиниши керак бўлган вазифалар юкланади. Шунинг учун, дастурий таъминотдаги кўплаб хатолар дастурий таъминотнинг "ўзига хос" хусусиятлари ёки хусусиятларининг натижаси эмас. Улар яратилаётган тизимга қўйиладиган талабларга мувофиқ дастурий таъминотни янгилашга уриниш натижаси бўлиши мумкин. Бундай хатонинг яхши намунаси Денвер аэропортида юкларни бошқариш тизимидаги носозликлардир.