Konstruktorlik hujjatlari. Standartlar

1.3.4. O’zRST 2.303-97(GOST 2.303-68).Chizma chiziqlari
Chizmaning yaqqolligini ta'minlash uchun chizma chiziqlari O’zRST 2.303-97 ga muvofiq belgilanadi. Chizma chiziqlari asosiy tutash S yo’g’onligiga asosan belgilanadi. S (0,5:1,4) mm
Chiziq turlari va ishlatilishi jadval 3 da berilgan

Jadval 3

№	Chiziqning nomi	Chizilishi	Asosiy chiziqqa nisbatan chiziqning yo’g’onligi	Аsosiy vazifasi
1	Аsоsiy tutash yo’g’on chiziq		S	Кo’rinadigan kontur chiziqlar Кo’rinadigan o’tish chiziqlar
2	Ingichka tutash yo’g’on chiziq		S  3 dan S  3 gachа	Ustiga qo’yilgan kesim konturini chiziqlari O’lcham va chiqarish chiziqlari Shtrix chiziqlar
3	Тo’lqinsimon tutash yo’g’on chiziq		S  3 dan S  3 gachа	Uzilish chiziqlari Кo’rinish va qirqimlarni ajratish chiziqlari
4	Shtrixli chiziq		S  3 dan S  3 gachа	Кo’rinadigan kontur chiziqlar Кo’rinadigan o’tish chiziqlar
5	Ingichka strixli punktir chiziq		S  3 dan S  3 gachа	kesimlar uchun simmetriya o’qi bo’lgan kesimlarning chiziqlari O’q va simmetriya chiziqlari
6	Yo’g’on shtrix – punktir chiziq		S  3 dan S  3 gachа	Yuzlarining qoplanadigan yoki termik ishlov beriladigan yuzalarini belgilovchi chiziqlar Кesuvchi tekislik oldida joylashgan elementlrni tasvirlash chiziqlari
7	Uzuq chiziq		S dan 1 1  2 gachа	Кesish chiziqlari
8	Ingichka tutash chiziq siniq chiziq		S  3 dan S  3 gachа	Uzun o’yiq chiziqlar
9	Ikki nuqtali shtrix punktir chiziq		S  3 dan S  3 gachа	Yoyilmaydigan bukilish chiziqlari Buyumlarning ayrim kesimlarini eng chekka yoki oraliq vaziyatlarini tasvirlash chiziqlari Кo’rinish bilan ustma – ust joylashtirilgan yoyilmalarni tasvirlash chiziqlari

Chizma 1.2.

1.3.5. GOST 2.304-81 Shriftlar

Barcha sanoat va qurilish tarmoqlari chizmalaridagi hamda boshqa texnik xujjatlardagi yozuvlar, ya'ni xarf va rakamlar standart chizma shrifti bilan yoziladi.GOST 2.304-81 da shriftlarning quyidagi o’lcamlari belgilangan: 1,8; 2,5; h3,5; 5; 7; 10; 14; 20; 28; 40. xisobidagi balandligi h bilan aniqlanadi.

Markaziy proyeksiyalash usuli

Markaziy proyeksiyalash usuli geometrik shakllarni tekislikda proyeksiyalashning umumiy holidir.
Markaziy proyeksiyalashda proyeksiyalar markazi S va proyeksiyalar tekisligi P beriladi (1.1-rasm). S va P sistemasida fazodagi biror A nuqta berilgan bo‘lsin. A nuqtani S markaz orqali proyeksiyalar tekisligi P ga proyeksiyalaymiz. Buning uchun S markaz bilan A nuqtani to‘g‘ri chiziq orqali birlashtirib, uni davom ettiramiz. Hosil bo‘lgan SA proyeksiyalovchi nur proyeksiyalar tekisligi P bilan A_P nuqtada kesishadi (ya’ni A_P=SA∩P). Bunda A_P nuqta A nuqtaning S markaz bo‘yicha proyeksiyalar tekisligidagi markaziy proyeksiyasi deb yuritiladi.
Fazodagi ikkinchi biror ixtiyoriy B nuqta ham A nuqta singari proyeksiyalanib, SB∩P=B_P nuqtaning P proyeksiyalar tekisligidagi vaziyati aniqlanadi. Agar biror S nuqtani P proyeksiyalar tekisligiga proyeksiyalovchi SS nur P tekislikka parallel bo‘lsa (SS‖P), u holda bu nur P tekisligi bilan cheksiz uzoqlikda kesishib, S­_P xosmas nuqtani hosil qiladi. SA, SB, SS,… to‘g‘ri chiziqlar proyeksiyalovchi nurlar deb yuritiladi.



1.1-rasm. 1.2-rasm. 1.3-rasm

proyeksiyalovchi tekislik hosil bo‘ladi. Bu proyeksiyalovchi tekislik P bilan B_PS_P kesma bo‘yicha kesishadi. BS∈a bo‘lgani uchun B_PS_P∈a_P bo‘ladi.

Proyeksiyalash markazi S dan o‘tuvchi to‘g‘ri chiziqning markaziy proyeksiyasi nuqta bo‘ladi. Masalan, DE to‘g‘ri chiziq kesmasining markaziy proyeksiyasi D_P≡E_P nuqta bo‘ladi (1.4-rasm).
4-xossa. S markazdan o‘tmaydigan tekislikning markaziy proyeksiyasi tekislik bo‘ladi.Masalan, ABS uchburchak tekisligining nuqtalar to‘plamini S markaz bo‘yicha proyeksiyalar tekisligi P ga proyeksiyalanganda (1.5-rasm) SABS proyeksiyalovchi piramida xosil bo‘ladi.