Kontseptual dizayn tamoyillari. Tizimning tushunarliligi. Aqliy model. Metafora

---

 

---

 
11-AMALIY MASHG`ULOT 
 
Kontseptual dizayn tamoyillari. Tizimning tushunarliligi. Aqliy model. Metafora. 
 
Ishning maqsadi: qurilish dizaynining kontseptual tamoyillarini ko'rib chiqish va o'rganish, 
tizimni tushunarliligi, aqliy model va metafora bilan tanishib chiqish. 
1. Nazariy ma'lumotlar. 
Tizim tushunarliligi 
"Tushunuvchanlik" atamasi quyidagilarni o'z ichiga oladi: aqliy model, metafora, 
muvofiqlik va standart. 
Aqliy model. 
Har qanday tizimdan muvaffaqiyatli foydalanish uchun odam tizimning qanday ishlashini 
aniq tushunishi kerak. Bunday holda, tizimda sodir bo'layotgan jarayonlarning mohiyatini to'g'ri 
anglash kerak emas, bundan tashqari ularni to'g'ri tushunish shart emas. Tizimning mohiyatini 
bunday tushunishga aqliy model deyiladi. 
Aqliy modellar: 
• aqliy (kontseptual) model - inson ongida shakllangan narsa yoki hodisa haqidagi g'oya; 
• Ikkita bir xil aqliy modellar mavjud emas, ammo shunga o'xshash modellar mavjud; 
• Aqliy modelning to'liqligi va aniqligi shaxsning ob'ekt bilan o'zaro munosabatini 
belgilaydi. 
Keling, misol uchun qovurishda ishlatiladigan idishning aqliy modelni ko'rib chiqaylik. 
1. Ob'ekt, uning maqsadi va imkoniyatlari to'g'risida asosiy bilimlar tezda shakllanadi. Ular 
sizga ob'ektdan maqsadiga muvofiq foydalanishni boshlashga imkon beradi, ammo to'liq to'g'ri va 
samarali qo'llanilishini kafolatlamaydi. 
1-rasm. Qovurishda ishlatiladigan idishning aqliy modeliga misol 

---

2. Tajriba orttirilgach, ob'ekt haqida bilim kengayadi. Aqliy model takomillashtirilgan va 
yangi tafsilotlar bilan to'ldirilgan, bu sizga ob'ekt bilan tezroq, samarali va xavfsizroq aloqada 
bo'lishga imkon beradi. 
2-rasm. Qovurishda ishlatiladigan idishning aqliy modeliga misol