Koordinatsion birikmalar hosil bo`lishda ligandlarning o`rni va ularning tuzilish izomeriyasi

Betaraf (indeferent yoki befarq) oksidlar – amalda asoslar, kislotalar va tuzlarni hosil qilmaydi va ular bilan reaksiyaga kirishmaydi. Masalan:

CO – uglerod (II)-oksid

SiO – kremniy (II)-oksid
N₂O – azot (I)-oksid
NO – azot (II)-oksid va h.k.
Oksidlar va binar birikmalar. Ularning tarkibi, tuzilishi, xossalari va qo‘llanilishi

Elеmеntlarning kislorod bilan hosil qilgan birikmasi oksidlar yoki biri kislorod bo‘lgan ikki element atomlaridan tashkil topgan murakkab moddalar oksidlar dеyiladi. Oksidlarda kislorod bilan birikkan elеmеnt doimo musbat valеntli, kislorod esa manfiy valеntli bo‘ladi. (F₂O dan boshqa birikmalarda). Oksidlar kimyoviy hossalariga ko‘ra to‘rt gruppaga bo‘linadi: 1) asosli oksidlar: 2) kislotali oksidlar: 3)amfotеr oksidlar (bular tuz hosil qiluvchi oksidlar ham dеyiladi); 4) tuz hosil qilmaydigan oksidlar (masalan, NO va CO tuz hosil qilmaydi). Ko‘pincha bu oksidlar bеtaraf (indifеrеnt) oksidlar ham dеyiladi, lеkin bu to‘g‘ri emas, chunki ular ham kimyoviy rеaktsiyaga kirishadi va birikma hosil qiladi1.

Oksidlar aniq misollarda ko‘ramiz:
1) Asosli oksidlar – asoslarga muvofiq keladigan oksidlar, ularga metallarning kichik valentli oksidlari misol bo‘ladi. Masalan: CuO – mis (II)-oksidi, K₂O – kaliy oksidi va h.z.
2) Kislotali oksidlar – kislotalarga muvofiq keladigan oksidlar, ularga metalmaslarning barcha oksidlari va metallarning 5,6,7,8 valentli oksidlari misol bo‘ladi, ular kislota angidridlari ham deb yuritiladi. Masalan: SO₃ – oltingugurt (VI) oksidi (sulfat angidrid), Br₂O₇ – brom (VII)-oksidi (perbromat angidrid), OsO₄ – osmiy (VIII)-oksidi, KrO₂ – kripton (IV)-oksidi, SO₂ – uglerod (IV)-oksidi (karbonat angidrid), R₂O₅ – fosfor (V)-oksidi (fasfat angidrid) va h.z.
3) Amfoter oksidlar – ham asoslarga ham kislotalarga muvofiq keladigan oksidlar. Masalan: Al₂O₃ – alyuminiy oksidi, BeO – berilliy oksidi, ZnO – rux oksidi, Fe₂O₃ – temir (III)-oksidi, Cr₂O₃ – xrom (III)-oksidi, Mn₂O₃ – marganets (III)-oksidi, PbO₂ – qo‘rg‘oshin (IV)-oksidi, V₂O₃ – vanadiy (III)-oksidi va h.z. 4) Indefferent (befarq) oksidlar – tuz hosil qilmaydigan oksidlar. Masalan: NO – azot (II)-oksidi, N2O – azot (I)-oksidi, CO – uglerod (II)-oksidi va h.z.