7-ma’ruza. Atom tuzilishi

NamMQI 66-QXM-22-guruh talabasi Samatov Sardorbek

Mavzu :Atom yadrosining tuzilishi va xossalari

• 1903 y. ingliz olimi Tomson ion-elektron yoki statik nazariya yaratdi:
• Tomson nazariyasiga ko’ra atom musbat zaryadlangan doira bo’lib, bu zaryadni ichida doimo elektronlar tebranib turadi.Ana shu atomning musbat zaryadlangan qismi atomning butun qismini egallab turadi.
• 1911 y. ingliz fizigi Ernest Rezerford dinamik yoki atom tuzilishini yadroviy nazariyasini yaratdi.

1-rasm. - zarrachalarning yupqa metal pardadan o’tishi.

2-rasm . - zarrachalarning metalldan o’tishida og’ishi

1913 y. Rezerfordning o’quvchisi ingliz olimi Mozli rentgen nurlarining spektrini tekshirib:

 = A(z-b)

z elementning tartib nomeri;

A, b o’zgarmas sonlar;

- rentgen nurining to’lqin chastotasi;

• = 1/
• nurning to’lqin uzunligi.

Protonning massasi 1,0073 u.b. ga teng bo’lib,

uning zaryadi +1 ga teng.

Neytronning massasi 1,0087 u.b.ga teng,

uning zaryadi nolga teng.

1932 y. D.I.Ivanenko va Geyzenberg yadro tuzilishini proton–neytron nazariyasini yaratdilar:

N = A – Z

N- atomdagi neytronlar soni;

A-elementning atom massasi;

Z-elementning tartib nomeri.

1932 yilda ingliz fizigi Dj. Chedvik zaryadsiz zarrachalarni aniqladi va ularga neytron nomini berdi(o1n).

Yadrodaga protonlar neytronlarga aylanishi yoki teskari jarayon sodir bo’lishi mumkin:

01n = 11P + -10e

11P= 01n ++10e

-10e va +10e elektron va pozitron.

2. Izotoplar, izobarlar va izotonlar

Yadro zaryadi bir xil lekin atom massasi turlicha bo’lgan atomlar to’plami izotoplar deyiladi.Bu zarrachalar tarkibida neytronlar soni har xil bo’ladi.