Корхона ма¦сулоти ва хизматига б¤лган талаб ва таклифни тахлили


Манбалар ту¨рилигини текшириш ва уларга куйилган талаблар


Download 5.31 Mb.
bet54/293
Sana05.09.2023
Hajmi5.31 Mb.
#1673158
1   ...   50   51   52   53   54   55   56   57   ...   293
Bog'liq
11-Молиявий-ва-бошкарув-тахлили-А.Вохобов-2005-дарслик-1

3.5. Манбалар ту¨рилигини текшириш ва уларга куйилган талаблар

Корхоналарни туЁри ва оўилона бошўариш учун турли- туман малумотлар тизимидан фойдаланиш зарурки, улар орўали туЁри бошўарув ўарорлари ўабул ўилиниши мумкин. Малумотлар дейилганда иўтисодий ходисалар, воўеалар ва хужалик жараЄнларини тегишли манбалар орўали акс этириш, уларни ўайта хисоблаш ва урганиш, хамда ўизиўувчи ташкилотларга узатиш тушунилади.


Тахлил учун керакли булган маълумотларни мазмунига ўараб ўуйидаги турларга ажратиш мумкин:

  • Иўтисодий маълумотлар;

  • хуўуўий- меъЄрий маълумотлар;

  • Илмий- техникавий маълумотлар;

  • Табий- экологик маълумотлар;

  • Бошўа маълумотлар.

Иўтисодий маълумотларни бизнес режа, турли хил ахборот манбаалар, техналогик маълумотлар, оператив- техник, меъЄрий ва хисоб хужжатлари ташкил этади. Бу манбаалар тахлилда энг куп фойдаланилади.
хуўуўий- меъЄрий маълумотларга эса Республикамизда амал ўилаЄтган барча ўонунлар, меъЄрий хужжатлар ва норматив актларда расмийлаштирилган ахбîротлардан фойдаланиш тушинилади.
Илмий- техникавий маълумотлар, энг янги тараўўиЄт, жахондаги узгаришлар, фан ва техника ютуўларини узида мужассам этган ахборотлардир. Бу ахбîротлар тахлил учун мухим ахамият касб этади.
Табиий- экалогик маълумотлар, табиàт, ер, иўлим ва бошўа экологик омилларни мужассамлаштирган ахбîротларни иўтисодий тахлилда мухим манбаа сифатида урганилади.
Бошўа манбааларга эса, иўтисодий, хуўуўий, илмий- техникавий, табий- экологик манбааларда акс этмаган маълумотлар тушунилиб, бунга оммавий ахборот воситалари, рузнома ва ойномалардаги, радио ва телевидениядаги келтирилган ахборотлардан фойдаланиш тахлил учун мухимдир.
Куплаб манбааларни тахлил жараЄнларида ўуллаш уларнинг мазмунини бойитишга, бошўарув ўарорларини õолисона булишини ва корхоналарни бозор иўтисодиЄти шароитида фаол ўатнашишига имкон яратади.
Иўтисодий манбаалар бошўа ахборотлардан ўуйидаги õусусиятлари билан ажралиб туради:

  • хужжатлашганлиги- барча иўтисодий ходиса ва жараЄнлар содир булиши билан тегишли бошланЁич хужжатларда ўайт этилади хамда ахборот сифатида расмийлашади.

  • Турли- туманлиги. ходиса ва воўеалар купгина манбааларда ўайт этилиб, хажми, мазмуни, шакли жихатидан бир- биридан фарўланади.

  • Оммавийлиги ва хажмининг кенгнлиги. Купгина иўтисодий ахбîротлар тегишли шаклга эга булганлиги, хисобот шаклларининг юўори органлар томонидан тасдиўланилганлиги уларни тушунишни, билишни осонлаштиради.

  • Маълум даврларда такрорланиб туришлиги. Тасдиўланган меъЄрий хужжатлар мунтазам тулЁазилиб тегишли ташкилотларга топширилиш кузда тутилади, хисобот даврлари- чораклар, ярим хамда йиллик муддатларга булиниб ахбîротлар тузилади.

  • Ўонунлашганлиги ва чегараланганлиги. Барча иўтисодий ахбîротлар давлат ташкилотлари, молия вазирлиги, макроиўтисод вазирлиги ва солиў ўумитаси томонидан тасдиўланган шаклларга асосланиб тузилади. Бозор иўтисоди шароитида корхоналар учун мухим саналган айрим маълумотлар бошўалар учун махфий булиб, фаўат эгасининг рухсати билан эълон ўилиниши мумкин.

  • Куп ўирралилиги ва сермазмунлиги. Иўтисодий ахборотлар миўдорий ва ўиймат улчамларида курсатилади, бошланЁич хужжатларда корхона номи, имзо чекувчиларнинг насл- номаси, даври ва махсулотларнинг турлари курсатилган холда расмийлашади.

Иўтисодий маълумотларни аксарият ўисмини хисоб ахбîротлари ташкил этиб, бухгалтерия, статистика ва тезкор хисоблар мажмуидан иборатдир.
Буõгалтерия хисоби маълумотлари иўтисодий тахлил ахбîротлари таркибида 70 фоиздан ортиў салмоўни эгаллайди. Узбекистон Республикасида «Буõгалтерия хисоби туЁрисидаги ўонун» 1996 йил ўабул ўилиниб, барча фаолият курсатувчи юридик ва жисмоний шахслар бу ўонунга амал ўиладилар.
Тахлил учун кеоракли манбаалар ўуйидаги талабларни бажариши лозим:

  1. Хаўўонийлик ва холисоналик тамоилига амал ўилинади.

  2. Манбаалар тахлил ўилиниши учун кенг имкониятли булмоЁи лозим, яъни режа, хисоб ва статистик малумотлар ходиса ва жараЄнлар мазмунини тулиў Єритиши, талаб ўилинган вазифаларни бажариши керак.

  3. Иўтисодий ходиса ва воўеаларни ифодаловчи манбаалар аниў улчамда акс эттирилиши лозим.

  4. Барча манбааларнинг умумий бирлиги ва óзвий боЁлиўлиги саўланилади хамда улардаги ахбаротлар бир- бирини тулдириб турилишини таўозо этади.

  5. Манбааларга киритилган курсаткичларни аниўланиш тамоиллари ва акс эттириладиган даврлар мослиги зарурдир ва хакозолар.

Юўоридаги талабларга жавоб берувчи барча ахбîротлар тахлилнинг аниў бажарилиши, сермазмун булишлигига имкон яратади.
Иўтисодий тахлилда фойдаланиладиган барча манбааларни ишончлилигини, аниўлилигини ва туЁрилигини текшириш натижаларни самарали булишига замин яратади. Керакли манбааларнинг турли- туманлиги, сермазмунлилиги ва куплиги уларнинг сифатли шаклланишига эътиборни ўаратилишни таўозо этади. Барча йиЁма маълумотларни хар томонлама туЁрилигини текшириш:
1   ...   50   51   52   53   54   55   56   57   ...   293




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling