Корхоналарда бошкарув фаолияти

2. Бошкарув тузилиши турлари
И ш л а б чикариш б и р л аш ма л ар и н ин г б о ш к а р у в т у зи л и­
ши турли-тумандир. Б о ш к а р у в и дор а ла ри уртасидаги 
а л о к а л а рн ин г турига к а р а б б о шк а р у в тузил иши учта 
асосий турга — мунтазам, функционал ва а р а л а ш турлар- 
га булинади.
Мунтазам тузилиш. Бу тузилишнинг энг содда тури 
булиб, унда хар бир р ах б ар узига ишониб т опширилг ан 
б улинма фаолиятини я к ка б ошч и ли к ас ос и д а б о шк а р а д и
ва хамма зарур к а рорла рни мустакил р а в и ш д а кабул 
килади.
Му н тазам б ошка рув турида р а х б а р х а м м а зар ур 
в а к о л ат ла рг а эга булади ва узининг х у ж а л и к фаолияти 
н а т и жа л а р и учун тула ж а в о б беради.
Б о шк а р у в тузилиши куп боскичли б у лг а н д а , битта 
боскичдаги ташкилот ларнинг ха р бир 
гурухи 
идора 
килиниши куламларига к а р а б юкори б о ск и ч д а узининг 
р а х б а р ташкилотига 
эга 
булади.
М а с а л а н ,
иккинчи 
боскичдаги идоралар гурухи учинчи б о ск и чд а ги р а х б ар
бугинига ва учинчи боскичдаги и до р а л а р гурухи туртинчи 
боскичдаги рахбар бугинига эга ва хоказо. Бун да б а р ч а
тузилиш булинмалари мунтазам р а в и ш д а б о ш к а р ил а д и .
Бун да бошкарувнинг барча м а с а л а л а р и б итта йуналиш 
б уйича ечилиб, хар кайси бугин битта р а х б а р г а ва бир 
неча табелларг а (ход имл арг а) эга б ул а ди . Ходимлар 
ф а к а т уз р ахбариг а хисобот б е р а ди ла р . Б у л и н м а л а р
уртас ида мунтазам бог ла ни ш у р нати л ад и. Р а х б а р л а р иш 
юзас ид ан уз ходимларига бевосита к у р с а т м а л а р н и , улар-
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

нинг олдида уз х а р а ка т л а р и ва иш н а т ижа л ар и туррисида 
х исоботларни беради. Бу билан тенг хукукли тузилиш 
б и р л и к л а р и негизида горизонтал богланиш йуклиги ва 
ход имла рни н г ихтисослашмаганлиги билан б о ш к а турдаги 
б о ш к а р у в
т узилишидан 
а ж р а л и б
туради. 
2-чизмада 
м у н т аз а м б о ш к а р у в тузилиши тасвирланган.
2- чизма
Б у н д а й б о ш к а р и ш д а и ж р о этиш, интизом д а р а ж а с и
анча юкори булади. Л е к и н бу ишчиларнинг и жодий ко- 
билиятини я н а д а юзаг а ч ик ари шл ар и учун ра г ба т ла н ти р-
майди. Б у н д а й б о шк а р у в тузилиши узини рахмсизлигини 
кучайтириб, и ш л а б ч ик ар и ш х у жа ли к холатига эпчил, мос 
р а в и ш д а т а ъ с и р этиш кобилиятини йукотади. М у н т а з а м
б о ш к а р у в тузилиши оддий, б ар к а р о р м а сал ал а рни ечишга 
м у л ж а л л а н г а н булади. Б у тузилиш доирасида комплекс 
м а с а л а л а р н и ечиш анча кийин булади. Мун тазам б о ш к а ­
рув т уз и л и ш и турини оддий махсулотнинг б а р к а р о р
т у р л ар и ни и ш л а б ч и к а р а д и га н кичик т а ш ки ло т л а р д а кул- 
л а ш ж у д а яхши с а м а р а беради. Йирик с а ноа тда и ш л а б
ч и к а р и ш р и в о ж л а н г а н сари ва и шл а б чикаришни ихти- 
с о с л а ш т и р и ш ва коо п ера ци ял а шти риш, ко м б и н а ц и я ла ш-
ти риш ж а р а ё н и кенг т а р к ал га н ли г и сабабли м у нт а з а м 
б о ш к а р у в турини б о ш к а турдаги бошка рув ту зи л иш л а ри
си ки б ч и к а р м о к д а , унинг урнига функционал б о ш к а р у в
туз ил иш и к у л л ан и л м о к д а .
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Ф ун к ц и о н а л б о ш карув тузилиш и. Бу б о ш к а р у в т у з и л и ­
ши р а хб а рл а рн и ва тузилиш б ул и н ма л ар ин и хар хил 
в а з и ф а л а р г а ва. аник бу линмал а рда б о ш к а р у в фа ол и ят ин и
ихтисослаштиришга каратилган булиб, ха р бир б о ш к а р у в
бугинига, муайян ма са л а л а р бириктириб куйилади. М а с а -
лан, бири б ошк а ру в идорасини р е ж а л а ш т и р и ш билан,
иккинчиси технология, учинчиси таъминот, туртинчиси 
махсулот сифатини назорат ки л иш ва хока зо л ар б ил ан 
шугулланади. Бунда рахбарнинг в а к о л ат л а р и анча ч ек ­
л ан г ан булиб, кабул килинаётган к а р о р л а р н и н г сифатини 
я х ш и л ашг а имкон яратади.
Функционал булинмалар бевосита б ар ча куйи т узилиш 
булинмаларининг фаолиятини б о шк а р а д и . Бунда у л а р
умумий иш 
н ати жал ари г а 
ж а в о б
берма сдан,
ф а к а т
узлари б а ж а р а д и г а н б о шк а ру в ф а о л и я г и г а г и н а ж а в о б
берадилар. Бу функционал б у л и н м а л а р хук у к д ои р а ла р и - 
нинг ж а в о б г а р л и к доирасидан ан ча кенг бу ли ши га олиб 
келади.
Функционал турдаги б о ш к а р у в т уз ил ишид а ва ф у н к ­
ционал б ули н ма л а р уз урнини топади. Бунда м у нт а з а м 
б ошка рув тузилиши хар хил б о ш к а р у в б о с к и чл а ри д а 
жо й л а ш г а н булиб, юкори ва куйи боскич деган ном олади. 
Функционал тузилиш эса битта боскич са тхида бир текис 
ж о й л а ш г а н булиб, тузилиш б у ли н м а л а р и орасида м у н т а ­
з а м ва функционал богланиш у р н ат и л г а н булади.
Функционал бошка ру в тузи л ишин и нг а ф з а л л и к том они 
шуки, бунда бошкарув фао ли ят и чукур их т ис ос л аш г а н 
булади. Бу эса кабул килинадиган к а р о р л а р н и н г б а ж а р и -
лиш доираси ортишига имкон я р а т а д и , ход имла рни н г к а сб
махорати анча юкори булади, и ш л а б ч ик ар и ш х у ж а -
лик фаол иятид а куп м а кс а дл и б о ш к а р и ш г а имко н и ят 
тугилади. Функционал б о ш к а р у в тузилиши 3 - ч и з м а д а
берилган.
Муайян б ошка ру в тузилиши бир ка тор к а мч и л и к л а р -
дан, чунончи, функционал б у ли н м а л а р ни н г и ш л а ш л а р и н и
мув офи кл ашт ири ш д а р а ж а с и юкори э маслиги, р а х б а р л а р ­
нинг в аз и ф а ла ри ва хукукла ри унга м у в о ф и к л а ш м а г а н л и -
ги, ишнинг пировард н а т и ж а л а р и учун а н и к ва м а ъ с у л
ходимларнинг йуклиги, фу н кц ион ал б у л и н м а л а р у р т а с ид а
иш юзасидан низоларнинг м а в ж у д л и г и, б о ш к а р у в а п п а р а -
тида ишга бюрократик м у н о с а ба т да б улиш х о л л ар и н и нг
ма вжудлиг и ка бил ард ан холи э мас. Бу к а м ч и л и к л а р н и
б а р т а р а ф этиш учун м у н т а з а м - ф у н к ц и о на л
( а р а л а ш )
турдаги б о шк а ру в тузилиши м а в ж у д .
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

3- чизма