Корхоналарда бошкарув фаолияти

I. Бошкарув аппаратининг тузилиши
Бо ш к а р у в а п п арати н ин г тузилиши д ег анд а б ошкарув 
а п п а р ат и ва ул ар орасидаги богланиш тушунилади.
Б о ш к а р у в а пп а р а т ин ин г таркибини бир-бири билан 
бо г ла нг ан тенг хуку к ли бирликлар ва б утинлар би­
л а н тулдириш унинг ташкилий тузуми дейилади. Ха р бир 
б ули н ма уз в аз и фа с иг а эга булиб, булинма б а ж а р а д и г а н
в а з и ф а л а р доирасини, 
унинг фаолият 
чегарала рини,
в а к о л ат ла ри ва жа вобг ар л игини белгилайди.
Ту зил иш бу ли н ма л ар и расмий ва норасмий а л о к а л а р д а
булади. Расмий а л о к а л а р — бу энг а в в а л о р а х б а р л ар
б ил ан буйсунувчилар уртасидаги а л о к а л а р д ир (вертикал 
а л о к а л а р ) . Улар рахбарликнинг ва буйсунувчиларнинг 
тури г а к а р а б ф а р к килади. Агар рах ба р ли к тулаконли 
булиб, куйи б ул и н м ал а р фаолиятига дойр б а р ч а масала- 
л а р г а дахл до р булса, бу хилдаги алока мун т аз а м а л ока
д еб айтилади.
Р а х б а р л и к чекланг ан булса, у холда а л о к а функционал 
б ула ди . Бу л и н м а л а р уртасида, вертикал а л о к а д а н т аш к а -
ри 
горизонтал 
а л о к а л а р
хам 
м а вж у д
булиб, 
улар 
м у во ф и кл ашт ир иш ва хамкорлик килиш тар зи да г и а л о к а ­
л ар д ир .
Б о ш к а р у в т уз ил ишид а асосий уринни расмий а л о к а ­
л а р э галлайди. Л ек ин норасмий а л о к а л а р хам мухим 
а х а м и я т г а эгадир. Б у л а р жумласига корхонанинг таъми- 
нотчилар, махсулотни истеъмол килувчилар, т а д к и к о т ва 
и ш л а б ч ик ари ш таш к и л о т ла ри уртасидаги а л ок а л а р и
киради.
И ш л а б ч ик ари ш б ирл ашмал а рин и нг б о ш к а р у в тузили­
ши кетма-кет ж о й л а ш г а н бир нечта б о шк а ру в иерархия 
( х из ма тд а юкори ма нс аб до р ла р г а тобелик) боскичлари 
тузил ади. Уларга ха р хил, масалан, и шл аб чикариш, 
х у ж а л и к фаолияти ма салала рини хал ки л иш хукуки 
б е р ил а ди ва бу ф а о л и я т натижалари учун масъулият 
ю к л а н а д и .
Б о ш к а р и ш и ер ар хи я д а р а ж а с и тузилиши булинмал а -
рининг йигиндисини ва бошка рув фаолиятини амалга 
о ши р а д и г а н ходимла рни курсатади. Уларнинг фаолиятини 
бир м а к с а д г а й уна л тира ди ва бир д а р а ж а д а г и рах- 
б а р л а р г а буйсунади.
СХлий б о шк а р у в и е ра рхи я д а р а ж а с и г а и шл аб чикариш 
б ир ла ш м а с ин и н г бош директори, кейинги д а р а ж а с и г а эса
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

бош директорга буйсунувчи р а х б а р л ар к ур с ат и ла ди . Уз 
н а в ба тид а уларга кейинги д а р а ж а д а г и р а х б а р буйсунади. 
Ул а рд а н сунг навбатдаги б о шк а ру в иерархия д а р а ж а л а р и
жойлаштирилади.
И ш л а б чикариш бирлашмас и ка нч ал ик йирик булса, 
унинг 
иерархия 
д а р а ж а с и
шунчалик 
к а т т а 
булади. 
Унчалик катта булмаган корх он ал ард а и ер а р х и я д а р а ж а ­
си 2 —3, уртача корхоналарда 5 —б, йирик б и р л а ш м а л а р ва 
и ш л а б чикариш комплексларида 10— 12 т аг а етади.
Тузилиш булинмалари, а л о к а л а р б о скичма-боск ич 
буйсунишлари билан а ж р а л и б туради. К,уйи боскичдаги 
р а х б а р л а р юкори боскичдаги р а х б а р л а р г а буйсунади. 
Юкори боскичдаги ра х б ар куйи боскичдаги р а х б а р л а р ­
нинг 
вазифаларини белгилайди ва у л ар ни нг ишига, 
н ат и жа л а р и г а бахо беради: т ак ди р л а й д и ва ж а з о л а й д и .