Korporativ ijtimoiy ma’suliyat darajalari va tamoyillari anotatsiya

Toshkent Davlat Iqtisodiyot Universiteti
“Iqtisodiyot fakulteti”
KORPORATIV IJTIMOIY MA’SULIYAT DARAJALARI VA TAMOYILLARI
Anotatsiya: Ushbu maqolada korporativ ijtimoiy ma’suliyat va uning darajalari va tamoyillari, KIP ning kompaniyaning rivojlanishida tutgan o’rni haqida ma’lumotlar berilgan.


Kalit so'zlar: ekologik(qonuniy) javobgarlik, xayriya ishlari, axloqiy javobgarlik, iqtisodiy javobgarlik, brendni tanitish, investorlik munosabatlari.
Korporativ ijtimoiy mas'uliyat (KIM) - bu o'zini o'zi tartibga soluvchi biznes modeli bo'lib, u kompaniyaning o'zi, manfaatdor tomonlari va jamoatchilik oldida ijtimoiy javobgarlikka ega bo'lishiga yordam beradi. Korporativ fuqarolik deb ham ataladigan korporativ ijtimoiy mas'uliyatni qo'llash orqali kompaniyalar jamiyatning barcha jabhalariga, jumladan, iqtisodiy, ijtimoiy va atrof-muhitga qanday ta'sir ko'rsatayotganini bilishlari mumkin.

KSM bilan shug'ullanish, kompaniyaning odatdagi biznes jarayonida jamiyat va atrof-muhitga salbiy ta'sir ko'rsatish o'rniga uni yaxshilash yo'llari bilan ishlayotganligini anglatadi.

Korporativ ijtimoiy mas'uliyat keng tushuncha bo'lib, kompaniya va sohaga qarab turli shakllarni olishi mumkin. KSS dasturlari, xayriya va ko'ngillilar sa'y-harakatlari orqali korxonalar o'z brendlarini oshirish bilan birga jamiyatga foyda keltirishi mumkin.

Kompaniyaning ijtimoiy mas'uliyatli bo'lishi uchun u birinchi navbatda o'zi va aktsiyadorlari oldida javobgar bo'lishi kerak. KIM dasturlarini qabul qiladigan kompaniyalar ko'pincha o'z bizneslarini jamiyatga qaytarishlari mumkin bo'lgan darajaga ko'tardilar. Shunday qilib, KIM odatda yirik korporatsiyalar tomonidan amalga oshiriladigan strategiyadir. Axir, korporatsiya qanchalik ko'zga ko'ringan va muvaffaqiyatli bo'lsa, u o'z tengdoshlari, raqobat va sanoat uchun axloqiy xulq-atvor standartlarini belgilash uchun shunchalik mas'uliyatli bo'ladi.

KORPORATIV MA’SULIYAT DARAJALARI:
1.EKOLOGIK JAVOBGARLIK.
Ekologik mas'uliyat ona tabiatni asrashga asoslangan korporativ ijtimoiy mas'uliyatning ustunidir. Optimal operatsiyalar va tegishli sabablarni qo'llab-quvvatlash orqali kompaniya tabiiy resurslarni o'z faoliyatidan oldingilarga qaraganda yaxshiroq holda qoldirishini ta'minlashi mumkin. Kompaniyalar ko'pincha atrof-muhitni muhofaza qilishni quyidagi yo'llar bilan amalga oshiradilar:

• 
  Ishlab chiqarish jarayoni orqali paydo bo’ladigan chiqindilar, atmosferani ifloslanishini va o’zining tabiiy resurslardan foydalanishni kamaytirish.
  
• 
  Ishlab chiqarish jarayonida tovar va materiallarni qayta ishlash, shu jumladan mijozlar bilan qayta foydalanish amaliyotini targ'ib qilish.
  
• 
  Emissiya va ifloslanishga eng kam ta'sir ko'rsatadigan usullarni tanlash orqali tovarlarni ongli ravishda tarqatish.
  

2.XAYRIYA ISHLARI

Xayriya mas'uliyati korporativ kompaniya qanday harakat qilishini va jamiyatga qanday hissa qo'shishini shubha ostiga oladi ijtimoiy mas'uliyatning ustun. Eng sodda shaklda xayriya mas'uliyati kompaniyaning dunyoni yaxshiroq joyga aylantirish uchun o'z resurslarini qanday sarflashini anglatadi. Bu o’z ichiga quyidagilarni oladi:

• 
  Kompaniya o’z foydasining ozgina qismini bo’lsa ham hayriya tashkilotlariga o’tkazishi.
  
• 
  Kompaniya dam olish vaqtida yoki mos keladigan hissalar orqali xodimlarning xayriya ishlarini qo'llab-quvvatlashi.
  
• 
  Kompaniya mablag' yig'ish tadbirlariga homiylik qiladimi yoki tegishli tadbirlar uchun jamiyatda ishtirok etishi.
  

3.AXLOQIY JAVOBGARLIK.

Axloqiy mas'uliyat korporativ ijtimoiy mas'uliyatning asosi bo'lib, adolatli va axloqiy tarzda harakat qilishdan iborat. Kompaniyalar ko'pincha o'z standartlarini belgilaydilar, ammo tashqi kuchlar yoki mijozlarning talablari axloqiy maqsadlarni shakllantirishi mumkin. Axloqiy javobgarlik holatlariga quyidagilar kiradi:

• 
  Yoshi, irqi, madaniyati yoki jinsidan qat'i nazar, barcha turdagi mijozlarga adolatli munosabat.
  
• 
  Barcha xodimlarga ijobiy munosabatda bo'lish, shu jumladan qulay ish haqi va belgilangan minimaldan ortiq imtiyozlar. Bu shaxsiy farqlardan qat'i nazar, barcha shaxslar uchun adolatli ishga joylashishni o'z ichiga oladi.
  
• 
  Operatsion tashvishlarni investorlarga o'z vaqtida va hurmat bilan halol oshkor qilish. Garchi har doim ham majburiy bo'lmasa-da, kompaniya tashqi manfaatdor tomonlar bilan munosabatlarini qonuniy talablardan tashqari boshqarishni tanlashi mumkin.
  

4. IQTISODIY JAVOBGARLIK.

Moliyaviy mas'uliyat yuqoridagi uchta sohani bir-biriga bog'laydigan korporativ ijtimoiy mas'uliyatning ustunidir. Kompaniya atrof-muhitga, axloqiy va xayriyaga ko'proq e'tibor qaratish uchun rejalar tuzadi; biroq, kompaniya ushbu rejalarni dasturlarga moliyaviy investitsiyalar, xayriyalar yoki mahsulotni tadqiq qilish orqali qo'llab-quvvatlashi kerak. Bunga quyidagilar kiradi:

• 
  Barqarorlikni rag'batlantiradigan yangi mahsulotlar uchun tadqiqot va ishlab chiqish.
  
• 
  Turli xil ishchi kuchini ta'minlash uchun har xil turdagi iste'dodlarni yollash.
  
• 
  Xodimlarni DEI((diversity, equity and iclusion)xilma-xillika, tenglikga va qo’shilish),ijtimoiy xabardorlik yoki atrof-muhit muammolari bo'yicha o'qitadigan tashabbuslar.
  

KORPORATIV IJTIMOIY MA’SULUYAT FOYDALI TOMONLARI