Korrelatsion bog‘lanish


Download 132.62 Kb.
bet4/7
Sana01.04.2023
Hajmi132.62 Kb.
#1315991
1   2   3   4   5   6   7
Bog'liq
Korrelatsion bog\'lanish

x2

xu


Tuproq sifatining ta’siri tufayli kutiladigan hosildorlik

1

48

14

2304

672

17,10

2

70

19

4900

1330

23,6

3

52

21

2704

1092

18,2

4

46

16

2116

736

16,50

5

50

20

2500

1000

17,7

6

66

23

4356

1518

22,40

7

88

30

7744

2640

28,9

8

70

25

4900

1750

23,6



490

168

31524

10738

168,0

Jadvaldagi ma’lumotlarni yuqoridagi tenglamalarga qo‘yib, a va v parametrlar qiymatini aniqlaymiz:





Har bir tenglamaning hadlarini a parametr oldidagi koeffi­tsi­yentga bo‘lamiz:





Ikkinchi tenglamadan birinchisini ayirib, b parametrini aniq­laymiz:

Shundan so‘ng a koeffitsiyentining qiymati aniqlanadi. Bu­ning uchun b parametri qiymatini olingan tenglamalarning har biriga qo‘yish orqali aniqlash mumkin. Birinichisiga qo‘yib aniq­laymiz:




Shunday qilib, korrelatsion bog‘lanish regressiyasining to‘g‘ri chiziqli tenglamasi quyidagi ko‘rinishni oladi:


Ushbu tenglama yordamida u (hosildorlik) ning har bir qa­tor bo‘yicha kutiladigan qiymati, ya’ni tuproq sifatining ta’siri os­tida kutiladigan hosildorlik darajasi aniqlanadi:



Yuqorida olingan tenglama bog‘liqlikning to‘g‘ri chiziqli kor­relatsion tenglamasi hisoblanadi. Bunda v parametri regressiya ko­ef­­fitsiyentini bildiradi, u tuproq sifatining 1 ballga oshishi bilan aniq sharoitda bug‘doy hosildorligining o‘rtacha 0,295 sentnerga oshishligini ko‘rsatadi.


7.4.Ikki belgi orasidagi egri chiziqli bog‘lanish

Yuqorida ikki belgi orasidagi bog‘lanishni to‘g‘ri chiziqli kor­relatsion bog‘lanish tenglamasi asosida ko‘rib chiqdik. Bu bog‘­la­nish­ning o‘ziga xos xususiyati bo‘lib, bir belgining ozmi-ko‘p­mi bir tekisda o‘zgarishi ikkinchi bir belgining bir tekisda o‘zga­ri­shi­ga olib keladi. Ammo ko‘p holatlarda bir belgining bir tekisda o‘z­­­garishi (oshib borishi yoki kamayishi) boshqa bir belgining notekis o‘z­garishiga olib keladi. Masalan, agar tuproq namligi me’yori­dan oshsa, albatta ekinlar hosildorligining pasayishiga sababchi bo‘­la­­di. Yoki boshqa bir misol. Chorva molining yoshi belgilangan che­­garadan orta boshlasa, mahsuldorlik darajasi pasaya bosh­laydi. Bun­day bog‘lanish egri chiziqli korrelatsion bog‘lanish hi­sob­la­na­di. Qachonki, egri chiziqli bog‘lanish bo‘lib, u ikkinchi tartib­li parabola shakli ko‘rinishida bo‘lsa, bog‘lanish egri chiziqli teng­la­ma bilan ifodalanadi va parametrlari aniqlanib, bog‘liqlikka baho beriladi. Egri chiziqli tenglama quyidagicha ifodalanadi:





Ushbu tenglama parametrlari (a, b1, b2) quyidagi mo‘tadil tenglamalarni bajarish orqali aniqlanadi:
х





Ushbu tenglamalarning parametrlarini aniqlashdan oldin juft korrelatsiya bo‘yicha tuzilgan jadval ma’lumotlariga o‘xshash jad­valda ko‘rsatkichlar aniqlanadi, so‘ngra jadval ma’lumotlarini teng­­lamalarga qo‘yib yechiladi va hodisalar o‘zaro bog‘liqligiga ta’­rif be­riladi, ya’ni omil belgining o‘zgarishi tufayli natijaviy belgining o‘z­garishiga baho beriladi. Omil belgilari bilan natijaviy belgi ora­si­­dagi bog‘lanishni ifodalovchi zaruriy ko‘rsatkichlar jadvalini tu­zib olish zarur. Ma’lumotlar jadvali «juft korrelatsiya» da kelti­ril­gan ma’lumotlar jadvaliga o‘xshaydi, shuning uchun ushbu jadval sxemasidan tenglamalardagi ko‘rsatkichlarga moslab, foydalanish mumkin. Jadval ma’lumotlari aniq bo‘lgandan keyin tenglama­lar­ni yechish mumkin. Jadvaldagi ma’lumotlarni tenglamalarga qo‘­­yish orqali ular yechiladi, shundan so‘ng omil belgilar dara­jalarining o‘zgarishi tufayli natijaviy belgining o‘zgarishiga ta’rif be­ri­ladi.
Tenglamalarni yechish tartibi:

  1. Tenglamalarga jadvalda keltirilgan zaruriy ko‘rsatkichlar qo‘­yiladi;

  2. Tenglamalardagi har bir hadni a parametri oldidagi ko‘rsat­kich­ga bo‘linadi;

  1. Ikkinchi tenglamadan birinchi tenglama ayriladi;

  2. Uchinchi tenglamadan ikkinchi tenglama ayriladi;

  3. Ikki noma’lum hadli ikki tenglama tizimi tuzib olinadi;

  4. Ikki tenglamadagi barcha ko‘rsatkichlarni b1 parametri ol­didagi koeffitsiyentga bo‘linadi;

  5. Birinchi tenglamadan ikkinchi tenglama ayriladi va b2 pa­ra­metr qiymati aniqlanadi;

  6. Tenglamalarning biriga b2 parametr qiymatini qo‘yib, b1 pa­rametr qiymati aniqlanadi;

  7. Dastlabki uchta tenglamaning biriga (2-bandda keltirilgan) b1 va b2 parametrlari qiymatlarini qo‘yib, a parametri qiymati aniq­lanadi;

  8. Egri chiziqli tenglama ( ) ga a, b1, b2 pa­rametrlar qiymatlari qo‘yilib, omil belgining o‘zgarishi tufayli na­tijaviy belgi o‘zgarishiga ta’rif va baho beriladi, hodisalar ora­si­dagi bog‘lanish tavsiflanadi.




Download 132.62 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling