Korxonalar moliyasi va ularni tashkil etish

Moliyaviy resurslarni tashkil etishning asosiy tamoyillariga quyidi gilar kiradi:

• - moliyaviy resurlar tarkibi va tuzilishi;
• - moliyaviy resurslaming tashkil topish manbalari;
• ~ moliyaviy resurslardan maqsadli foydalanish;
• - moliyaviy resurslar saqlanishini ta'minlash.

• Moliyaviy resurslar tarkibi va tuzilishi iqtisodiyotning tin 11 tarmoqlari va sohalari korxonalarida birbiridan farq qiladi. Shunt alohida ta'kidlash lozimki, moliyaviy resurslar ikki shaklda: fond lar tashkil etish orqali va fond tashkil etmasdan ishlatilishi mumkin Moliyaviy resurslar tashkil topishi va ishlatilishining birinchi shakh moliyaviy fondlar tashkil etilishining to'laligi, o'z vaqtidaligi v,i maqsadli ishlatilishini nazorat qilish nuqtayinazaridan qulavdii Ikkinchi shakl esa moliyaviy resurslaming muhim xususiyati bo'I mish harakatchanlikni ta'minlaydi.
• Korxonalarda mahsulot (ish, xizmat) sotishdan tushumnim taqsimlanishida birlamchi moliyaviy resurslar (amortizatsiya fond i foyda va boshqalar) shakllanadi. Ijtimoiy ehtiyojlarni qondirish /a mrligi tufayli moliyaviy resurslar qayta taqsimlanadi: ularningma' lum qisnii budjet va budjetdan tashqari fondlarga ajratiladi. Umum davlat moliyaviy resurslari, o'z navbatida, qayta taqsimlanadi va ularning ma'lum qismi korxonalar ixtiyoriga kelib tushadi.

• Bozor iqtisodiyoti sharoitida moliyaviy resurslaming saqlanishi va maqsadli ishlatilishini nazorat qilish muammosi mulk egalari manfaatlari himoya etilishini ta'minlash bilan bog'liq. Shu nuqtayi nazardan moliyaviy resurslarni tashkil etish korxonada moliyaviy menejmentning bosh masalalaridan biridir.
• Bozor munosabatlarhimg taraqqiyoti sharoitida korxonalarning samarali faoliyatiga ularning ixtiyorida yetarli miqdordagi moliyaviy resurslarsiz erishib bo'lmaydi. Koixonalarda moliyaviy resurslaming vetarliligi uning hamkor sifatida mol yetkazib beruvcliilar bilan munosabatlarida to'lovga layoqatliligi garovi hamda xaridorlar ol dida majburiyatlarini o'z vaqtida bajarish, budjetga va budjetdan tashqari fondlarga to'lovlarning va kreditlaming o'z vaqtida qay tarilishini ta'minlash kafolatidir.

• Darhaqiqat, moliyaviy resurslaming tashkil topish shakllari va usullari (daromadlar va tushumlar) ulardan foydalanish shakl­lari vausullari (pul mablag'lari fondlari) singari, korxona moliyaviy resurslari o'sishi uchun birxilda muhim ahamiyatga ega. Biroqpul mablag'lari fondlari korxona moliyaviy resurslarini ishlatishning yagona yo'nalishi emas. Ularning bir qismi mazkur fondlar doi raviy aylanishining uzluksizligini ta'minlashga xizmat qiladi. Bun dan tashqari, moliyaviy resurslar butunlay ishlatihnasligi yoki fond­lar tashkil qilinmasdan ham ishlatilishi mumkin. Mahsulot yuklab jo'natish bo'yicha sotish operatsiyasini buxgalteriya hisobida aks ettiruvchi korxonalar moliyaviy resurslaming muhim manbayi bo'lgan foydaga ega bo'lishlari mumkin, biroq bu hali korxona­ning budjetga, budjetdan tashqari fondlarga, mol yetkazib beruv chilarga to'lovlarining o'z vaqtida o'tkazilishini kafolatlamaydi.

• Shu jumladan moliyaviy tahlil, prognozlar tu zish va rejaJashtirish kabi vositalardan fovdalanishni talab etadi. Shu jihatdan qaraganda, korxonalar moliyaviy resurslari mohiya­tini o'rganish va ularning yanada samaraliroq harakatini tashkil etish yo'llarini qidirib topish xo'jalik amaliyoti nazariyasi uchun dol zarb ahamiyatga ega.
• «Moliyaviy resurslar» tushunchasini talqin etishda uning ichki mohiyatini, korxona mablag'lari doiraviy aylanishi jarayonidagi ahamiyatini hamda unga xos fuuksiyalarni ajratib ko'rsatish lozim.

• Korxona moliyaviy resurslari — kengaytirilgan takror ishlab chiqarish yuzasidan xarajatlarni amalga oshirishga, moliyakredit tizimi oldidagi majburiyatlarni bajarishga hamda xodimlarni moddiy rag'batlantirishga qaratilgan pill daromadlari vajatng'armalaridir.