Korxonalari sarflari, ularning mohiyati, strukturasi va tasnifi

14-20 Guruh talabasi Gulmatov Dilshod

KORXONALARI SARFLARI, ULARNING MOHIYATI, STRUKTURASI VA TASNIFI

1. Maxsulot tannarxiga kiritiladigan sarf xarajatlar tarkibi, iqtisodiy mazmuni, sarf xarajatlarning kulkutsion moddalari va iqtisodiy elementlar bo‘yicha guruxlanishi. 2. Maxsulot tannarxining strukturasi. 3. Maxsulot tannarxini pasaytirish manbaalari va omillari. 4. Davr xarajatlari. 5. Moliya faoliyati bo‘yicha sarflar va favqulotdagi zararlar Reja:

Reja:

 Maxsulot tannarxiga kiritiladigan sarf xarajatlar tarkibi, iqtisodiy mazmuni, sarf xarajatlarning kulkutsion moddalari va iqtisodiy elementlar bo‘yicha guruxlanishi

Maxsulot tannarxining iqtisodiy mazmuni umumiy ko‘rinishda ishlab chiqarish sarf xarajatlar (maxsulot, ishlar, xizmatlar tannarxi) ishlab chiqarish jarayonida qo‘llanilgan tabiiy resurslar, xom ashyo, materiallar, yoqilg‘i, quvvat, asosiy fondlar, mexnat resurslari, xamda ishlab chiqarish va maxsulotni sotishga sarflangan boshqa qolgan xarajatlarning qiymatlarni aqs ettiradi.

Maxsulot tannarxi asosiy sifat ko‘rsatkichi bo‘lib, unda korxonalarning xo‘jalik faoliyatlaridagi xamma nuxson va muvafaqiyatlari ifodalanadi. Maxsulot ishlab chiqarish va sotishga ketgan sarflar qanchalik kam ba, shunchalik ishlab chiqarining samaradorligi oshadi. Tannarx – maxsulot qiymatining asosiy qismini tashkil etib, uni baxosini belgilashda asos xisoblanadi. SHuning uchun maxsulot tannarxini kamayishi amalda uni narxini pasayishini ta’minlaydi va foydani ko‘payishida manbaa xisoblanadi. Foyda va maxsulot tannarxining axamiyati ayniqsa bozor munosabatlari sharoitida oshib ketdi, chunki foyda korxona faoliyatining asosiy manbaasini tashkil etadi. Sarflar va xarajatlar shakllanish boshqaruvida xarajatlar turini inobatga olgan sarflar tasnifi muxim axamiyatga ega va u kalkutsiya moddalari xamda sarflar elementlari bo‘yicha ko‘riladi.

SHunga ko‘ra sarf moddalarining guruxlanishi quyidagicha bo‘ladi:
Favqulotdagi zararlar.
Davr xarajatlari;
Moliya faoliyati xarajatlari;
Maxsulotning ishlab chiqarish tannarxi
Maxsulotning ishlab chiqarish tannarxini tashkil etuvchi xarajatlar iqtisodiy mazmundorligiga binoan quyidagi elementlar bo‘yicha guruxlanadilar;
ishlab chiqarish moddiy sarf xarajatlar (qayta ishlanadigan chiqindilar qiymati ayrilgan xolda);
ishlab chiqarish xarakteriga ega mexnat xaki sarf xarajatlar;
ishlab chiqarishga taaluqli ijtimoiy sug‘urta ajratmalar
asosiy fondlar va nomoddiy aktivlarning amortizatsiyasi;
boshqa ishlab chiqarish xarajatlar.