Kredit tizimi asosida talim jarayonlarini tashkil etish

1999 yilning iyunida 29 ta Yevropa davlatlarining tatibor ECTS va umumevropa diplom ilovasiga qaratildi. Bunda ECTS ning vazifasi etib 2010 yilda yagonalashtirilgan oliy tashaffofliklim tizimlarini va malakalarini davlatlar va oliy olim siyosati sohasidagi avtonomligini saqlab qolgan holda moslashtirish belgilandi. Hozirgi kungacha deyarli barcha Yevropa davlatlari olim tizimlarida islohotlar olim tizimini joriy qilishdi. Biroq, ular milliy ijtimoiy-iqtisodiy masalalar yechimiga qaratilganligi sababli ozining noyob taanalarini saqlab qolishga harakat qilgan.
Shunday qilib, Yevropada mantiqan rad etib boyicha tenglashtirish uchun zarur boldi. Unga ko tyutor va talaba kontakt soatlari hajmining shartli birligi hisoblanadi. Oquv yilida talaba 60 Yevropa kreditlarini totkazish tizimi ham mavjud. Bu tizimga regionning yirik davlatlari, masalan, Yaponiya va Xitoy umuman qoljallangan edi. Uning maqsadi UMAP (Osiyo-Tinch okeani regionida universitetlar mobilligi) tashkiloti tomonidan regionda va UMAP faoliyat sohasiga kiruvchi hududlarda va dunyoning boshqa regionlaridagi davlatlar bilan birgalikda xorijiy oliy olga qorsatish edi.
UCTS kreditlar shkalasi xuddi ECTS niki kabi bir akademik yil uchun 60 kreditni tashkil qiladi (semestrda qishga joquv yurtlaridagi mavjud kreditlar tizimini (yoki olchashning boshqa turlarini) almashtirish uchun molib, u ECTS modelining soddalashtirilgan varianti hisoblanadi. UCTS tizimi institutlar otkazish maqsadida ishlab chiqilgan, u muayyan institutdagi mavjud tizimni almashtirishni nazarda tutmaydi. UCTS tizimida fakultet vakili faqat UCTS dan foydalanish boquv yurtlari ozi shaxsiy xorijiy talganidan soqishga jorganish uchun talabaga beriladigan kreditlarga nisbatan olum qilishadi.
UMAP talabalar almashinuvi shartlari batafsil ifodalangan ikki tomonlama kelishuvlarni tuzishda universitetlarga yordam beradi va ularni qoqishga jolib, uning faqat bitta farqli jihati kredit-soatsinov birliklarikidlash joizki, AQSH ning bir nechta universitetlari, xususan Massachuset texnika universiteti ham ushbu atamadan foydalanadi. Yaponiyalik talaba bakalavr darajasini olishi uchun universitetda 4 yil o keng umumta mutaxassislik bolim. Fanlar majburiy va tanlov fanlariga boqishini va bakalavr darajasini olishi uchun 146 sinov birligi tolimdan keyingi ta 2 yil davom etadi va magistrlik darajasini olish bilan yakunlanadi va "doctor course" plashi (bunda tanlov fanlari ilmiy rahbar bilan kelishib olinadi) va diplom ishini yozishi kerak. Doktorlik darajasini olishi uchun magistrlik darajasini olgandan soullanishi, bitiruv imtihonlarini topshirishi va doktorlik dissertatsiyasini himoya qilishi zarur.
Xitoy targanish shuni kolim tizimiga olim tizimi qabul qilingan. Bakalavr darajasini olish uchun 120 kreditni, magistr darajasini olish uchun lga kiritish kerak. Oqish 4-5 yil, tabbiyot universitetlarida 2-3 yilni tashkil etadi.
Shunday qilib, yuqorida keltirilganlardan kolim tizimlarida, balki atamasini tushunish va uni talqin qilishda ham sezilarli farqlar mavjud. Agar Yevropa krediti oyicha barcha auditoriyadagi kontakt soatlarni va undan tashqaridagi soatlarni aks ettirsa, Amerika kredit soati qatzida ifodalaydi va talaba ikki barobar koullanishini, shu jumladan oullanishini nazarda tutadi.

Yevropa kreditlarida doim talaba qancha vaqt auditoriyada shugqituvchi yoki universitetga qarab olim tarmogtkazilgan lim bozorini globallashtirish: Markaziy Osiyo universitetlari reformalariulotlari, kollokviumlar, anjumanlar, kutubxonalardagi bahs-munozaralar, tashqi tadbirlar va shu kabida qatnashishni, yaulotlarini ham hisobga olgan holda 24-36 ish soatlariga teng degan xulosaga kelingan. ECTS tizimida taxminan 60 kredit bir semestr, 20 kredit limga mos keladi. Amerika krediti (bir semestrda auditoriyadagi 12-18 soat mashgullanishadi, qolgan vaqtni o fanning ozlashtirish uchun mehnat sarfini ifodalaydi, ish soatlari deganda esa p millatli Yevropa anlim tizimlarini yaqinlashtiradi. Olim tizimiga asoslangan milliy modelni ishlab chiqishda, Yevropa ECTS krediti va Amerika kredit soatlari tizimlarining yutuqlarini inobatga olgan holda yuqori talim jarayonlariga integratsiyalashish uchun ishonchli asosni tanlash maqsadga muvofiqdir.

Yuqorida keltirilgan dunyo talim tizimini orsatadiki, dunyoning turli davlatlarida u olim tizimining samarasi va maqsadga muvofiqligi uning kolim tizimlarida kolim dasturlarining talabalarda mustaqil ishlash kozini safarbar qilishga, oxir-oqibat tatishda bir qator muammoli jihatlarga eu berish maqsadga muvofiqdir.

Malim yuklamalaridan iborat. Amaldagi tatibor qaratilib kelinmoqda, lekin mustaqil ish turlari hali ommalashmagan. Kredit tizimida eng avvlo talabaning mustaqil ishiga jiddiy ezlashtirgan boni u ushbu fanning maulotlarida qatnashgan, mustaqil ish topshiriqlarini bajargan hisoblanadi. Demak, bu fanni ozlashtirganidan qatlga kiritadi.

Kredit-modul tizimining mazmun-mohiyatini ochib berishda uni faqat va atamalari orqali izohlash yetarli bollanilgan, xolos. Biz kredit-modul tizimining mohiyatini boshqacha usulda ochib bermoqchimiz. YAlgan tamoyillar, kredit-modul tizimining amaldagi taxtalib okidlab ozbekiston oliy talgan va amaldagi talmagan quyidagi 10 ta muammoli jihati va afzalliklari haqida fikr yuritamiz va zarur joylarda amalga oshirishning imkoni botamiz.

Oliy talim tizimida talabalar 1-kursdan boshlab yoyicha ajratilib ixtisoslik fanlarini oni, biz talabani hali abituriyentlik paytidayoq tanlovdan mahrum qilib ixtisoslikka biriktirib qoor xorij tajribasi shuni koqitish mumkin. Demak, endilikda kadrlarga boladi. Bu esa oliy taTalaba-o nisbati. Hozirgi kunda Olim tizimida maxsus fanlarni past kurslardan boshlab rejalashtirish, oyicha alohida oquv yuklamalarining keskin oshishiga sabab boquv yurtida bitta ogquv yurti boquv yuklamasi hajmini talabalar soni asosida hisoblangan olish orqali aniqlanadi. YAqituvchilar shtati oqituvchi nisbati orqali belgilanadi. Oliy oyicha umumiy ong, ushbu asosda kafedralar shtatini shakllantiriladi, bunda esa kafedra oqituvchi nisbati 16:1 va undan ham yuqori bozda tutiladi. Bunga auditoriya yuklamalarini kamaytirish, talabaning mustaqil ishi hajmini oshirish, oini tan olishimiz kerak, biz asosan qitishimiz kerak?talaba qanday o degan muammo koyiladi. Buni batafsil izohlab olim tizimida asosan auditoriyadagi darslarga kotibor beriladi, talabaning mustaqil ishiga esa jiddiy erganilmagan.