Kreditga layoqatlik tahlilining mazmuni, maqsadi va vazifalari

-jadval 

 

Balans aktivi va passivi moddalarining likvidliligi tahlili 

   

 

Aktiv moddalar tarkiblanishi 

 

Passiv moddalar tarkiblanishi 

№ 

Tarkib 

 

Db 

Do 

№ 

 

Tarkib 

Db 

 

Do 

A1 

Doimiy harakatdagi 

289 412 

629149 

P1 

To‘lov 

muddati 

762 075 

 

1 893 768 

aktivlar 

 

 

kelgan majburiyatlar 

 

 

---

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Tez 

pulga 

503 388 

 

 

Qisqa 

muddatli 

14 793 

   

A2  aylanadigan 

 

 

1 566 042 

P2 

 

 

8 878 

 

 

majburiyatlar 

 

 

 

aktivlar 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Sekin 

pulga 

2 185 621 

 

 

Uzoq 

muddatli 

4 675 490 

   

A3  aylanadigan 

 

 

9488499 

P3 

 

 

12 250 010 

 

 

majburiyatlar 

 

 

 

aktivlar 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Qiyin 

pulga 

10 219 731 

 

 

 

 

7 745 794 

   

A4  aylanadigan   

 

12 593 199 

P4  Doimiy passivlar 

 

 

10 124 233 

 

aktivlar 

 

 

 

 

 

 

 

   

∑A  Aktiv jami 

 

13 198 152 

24 276 889 

∑P  Passiv jami 

13 198 152 

 

24 276 889 

 

 

 

 

A1-Pul mablag‘lari, qisqa muddatli moliyaviy qo‘yilmalar 

 

A2-Debitorlik majburiyatlari (12 oy davomida pulga aylanuvchi) 

 

 

269 

---

A3-Ishlab  chiqarish  zaxiralari,  kelgusi  davr  xarajatlari,  kechiktirilgan 

xarajatlar (12 oydan oshuvchi debitorlik majburiyatlari) 

 

Balans likvidligi shartlari: A1 > P1;A2 > P2; A3 > P3; A4 < P4 

 

Balans likvidligi  bo‘yicha bank amaliyotida  joriy, tez va  mutloq likvidlilik 

ko‘rsatkichlari aniqlanadi va davriy baholanadi. 

 

 

 

 

 

 

 

 

-jadval 

 

 

Likvidlikning birinchi elementi va uning o‘zgarishlari 

 

№ 

 

Tarkib 

 

Db 

Do 

Farqi +,- 

O‘sishi,% 

A1  Doimiy xarakatdagi aktivlar 

289 412 

629149 

339 739 

218 

P1 

To‘lov 

muddati 

kelgan 

762 075 

1 893 768 

1 131 693 

248.4 

majburiyatlar 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Mablag‘lar 

 

ortiqchaligi, 

-472 663 

-1 264 619 

-791 954 

267.7 

 

etishmovchiligi(A1-P1) 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Xulosa: 

doimiy  xarakatdagi  aktivlarning 

to‘lov  muddati  kelgan 

majburiyatlarni 

qoplashga 

etishmovchiligi 

kuzatilgan. 

Davr 

boshidagi 

etishmovchilik 1  264  619  ming so‘mni,  davr  oxiriga  kelib  791  954  ming so‘mni 

tashkil etgan. 

 

 

 

 

 

 

 

-jadval 

 

 

Likvidlikning ikkinchi elementi va uning o‘zgarishlari 

 

 

 

Tarkib 

Db 

Do 

Farqi 

O‘sishi 

№ 

 

 

 

 

 

 

 

 

A2  Tez pulga aylanadigan aktivlar 

503 388 

1 566 042 

1 062 654 

311.3 

P2  Qisqa muddatli majburiyatlar 

14 793 

8 878 

5 915 

60.0 

 

Mablag‘lar 

ortiqchaligi, 

488 595 

1 557 164 

1 068 569 

318.7 

 

etishmovchiligi(A2-P2) 

 

 

 

 

 

 

 

Xulosa: tez pulga aylanadigan aktivlar (debitorlik majburiyatlari)ning qiqsa 

muddatli  majburiyatlar  (qisa  muddatli  kreditlar  va  qarzlar)ni  qoplashga  etarligi 

taminlangan.  Davr  boshidagi  ortiqchalik  1  557  164  ming  so‘mni,  davr  oxiridagi 

holat 1 068 569 ming so‘mni tashkil etgan. 

---

 

 

 

 

 

 

 

-jadval 

 

 

Likvidlikning uchinchi elementi va uning o‘zgarishlari 

 

№ 

 

Tarkib 

Db 

Do 

Farqi 

O‘sishi 

A3  Sekin pulga aylanadigan aktivlar 

2 185 621 

9488499 

7 302 878 

334.1 

P3  Uzoq muddatli majburiyatlar 

4 675 490 

12 250 010 

7 574 520 

162.0 

 

Mablag‘lar 

ortiqchaligi, 

-2 489 869 

-2 761 511 

271642 

110.90 

 

etishmovchiligi (A3-P3) 

 

 

 

 

 

 

 

Xulosa: sekin pulga aylanadigan aktivlar (tovar moddiy zaxiralar)ning uzoq 

muddatli  majburiyatlar  (uzoq  muddatli  kreditlar  va  qarzlar)ni  qoplashga  davr 

boshida  (-2  489  869  ming  so‘m)  va  davr  oxirida  (-2761  511  ming  so‘m) 

etishmovchiligi kuzatilgan 

 

 

 

 

 

 

 

-jadval 

 

 

Likvidlikning uchinchi elementi va uning o‘zgarishlari 

 

№ 

 

Tarkib 

Db 

Do 

Farqi 

O‘sishi 

A4  Qiyin pulga aylanadigan aktivlar 

10 219 731 

12 593 199 

2 373 468 

123.2 

P4  Doimiy passivlar 

7 745 794 

10 124 233 

2 378 439 

130.7 

 

Mablag‘lar 

manbasining 

 

-2 468 966 

4 971 

99.8 

 

 

 

270 

 

 

 

---

 

ortiqchaligi,  etishmovchiligi  (P4- 

-2 473 937 

 

 

 

 

A4) 

 

 

 

 

 

Xulosa:  qiyin  pulga  aylanadigan  aktivlar  (uzoq  muddatli  aktivlar) 

summasidan  doimiy  passivlar  (o‘z  mablag‘lari  manbaasi)  o‘rtasidagi  farqlanish, 

davr  boshida  -2  473  937  ming  so‘mni,  davr  oxirida  –  2  468  966  ming  so‘mni 

tashkil qilgan. 

 

 

 

 

-jadval 

Korxona likvidlilik ko‘rsatkichlari va ularni hisoblash tartibi 

 

Korxonaning likvidlilik koeffitsientlari 

Aniqlash tartibi 

 

Me’yorlari 

Joriy likvidlilik koeffitsienti (Kjl): 

 

   

korxonaning joriy majburiyatlarini qoplay olish imkoniyatini 

A1+A2+A3/P1+P2   

K

tl

> 2 

ko‘rsatadi. 

 

   

Tez likvidlilik koeffitsienti(Ktl): 

 

   

korxonaning  tez  likvidlilik  aktivlari  joriy  majburiyatlarini 

A1+A2/P1+P2 

 

K

bl

> 0,7 

qoplay olish imkoniyatini ko‘rsatadi. 

 

   

Mutloq likvidlilik koeffitsienti (Kml): 

 

   

Korxonaning pul mablag‘lari joriy majburiyatlarini qoplay 

A1/P1+P2 

 

K

abl

> 0,2 

olish imkoniyatini ko‘rsatadi. 

 

   

 

Kompleks  tahlilning  keyingi  muhim  qatori  bu  aktivlarning  aylanish 

darajasiga baho berishga ya’ni, korxonaning ish aktivligini o‘rganishga qaratiladi. 

Aylanish 

ko‘rsatkichlari 

korxonaning 

o‘z 

mablag‘laridan 

foydalanish 

samaradorligini ko‘rsatadi. Korxona aktivlarining har bir turlari bo‘yicha aylanish 

turlari  yuqori  bo‘lsa,  shunga  mos  ravishda  kreditga  layoqatligi  va  ulardan 

foydalanish samaradorligi ham yuqori bo‘ladi. 

 

Amaliyotda  kreditga  layoqatliligini  baholashda  qo‘yidagi  koeffitsientlardan 

foydalanaladi:  korxonaning  joriy  aktivlari  aylanish  ko‘rsatkichlari;  korxonaning 

debitorlik qarzlari ko‘rsatkichlari; korxonaning kreditorlik qarzlari ko‘rsatkichlari; 

tovar moddiy zahiralari aylanuvchanligi. 

 

Korxonaning  joriy  aktivlari  aylanish  koeffitsienti(Kak)  –  aktivlardan 

foydalanish samaradorligini va aylanish tezligini ko‘rsatadi. 

 

Kak=MST (010 satr 2-shakl)/joriy aktivlarning o‘rtacha yillik 

qiymati (Ayb+Ayo/2 1-shakl 400, 780 satr) 

---

 

Korxona debitorlik qarzlarining aylanish koeffitsienti (Kdm)– debitorlik 

qarzlari aylanishi tezligini va davrini ifodalaydi. 

 

Kdm= MST (010 satr 2-shakl)/Debitorlik majburiyatlari o‘rtacha 

yillik qiymati (Dmdb+Dmdo/2) 

 

Korxona kreditorlik qarzlari aylanish koeffitsienti (Kkm)– kreditorlik 

qarzlarining aylanish tezligini va davrini ifodalaydi. 

 

Kkm= MST (010 satr 2-shakl)/Kreditorlik majburiyatlari o‘rtacha 

yillik qiymati (Kmdb+Kmdo/2) 

 

271 

---

Korxona  tovar-moddiy  zahiralari  aylanishi  koeffitsienti  (Ktmz)–Tovar-

moddiy zahiralaridan foydalanish natijaviyligini ifodalaydi. 

 

Ktmz= MST (010 satr 2-shakl)/Tovar moddiy zaxiralar o‘rtacha yillik 

qiymati (Tmzb+Tmzo/2) 

 

Korxona faoliyati natijaviyligiga rentabellik ko‘rsatkichlari yordamida baho 

beriladi.  Rentabellik  ko‘rsatkichlarining  yuqori  bo‘lishi,  uning  natijasida  yuqori 

foyda  hisobidan  har  hil  ko‘rinishdagi  aktivlarni  sotib  olish  imkoniyati  yuzaga 

keladi.  Quyidagi  eng  muhim  rentabellik  koeffitsientlarini  keltirib  o‘tamiz:  joriy 

aktivlar  rentabellik  ko‘rsatkichi  (Kja;ROA);  xususiy  kapital  rentabellik 

ko‘rsatkichlari(Kxk; ROE); sotish rentabellik ko‘rsatkichi(Ks; ROS). 

 

Joriy  aktivlar  rentabelligi  (Kja;ROA)  har  bir  so‘mlik  aktivlar  summasiga 

to‘g‘ri keladigan sof foyda summani ifoda etadi. 

 

Kja; ROA =Sof foyda (270-satr 2-shakl)/Joriy aktivlar (390 satr,1-

shakl) 

 

Xususiy  kapital  rentabelligi  ko‘rsatkichlari  (Kxk;  ROE)  har  bir  so‘mlik 

korxona xususiy kapitaliga to‘g‘ri keladigan sof foyda summasini aks ettiradi. 

 

(Kxk; ROE)=Sof foyda (270-satr 2-shakl)/Xususiy kapital (480-460-470 

satr,1-shakl) 

 

Sotish  rentabellik  ko‘rsatkichi  (Ks;  ROS)  har  bir  so‘mlik  tushumga  to‘g‘ri 

keladigan yalpi foyda summasini aks ettiradi. 

 

(Ks; ROS).=YAlpi foyda (030 satr, 2-shakl) / mahsulot sotishdan sof 

tushum (010 satr, 2-shakl) 

 

Moliyaviy  barqarorlik  ko‘rsatkichlari  tahlili  korxona  moliyaviy  mustaqil 

yoki  qaramliligini  ifodalaydi.  Mablag‘lar  tarkibida  qarz  mablag‘lari  ulushi  yuqori 

bo‘lishi, moliyaviy barqarorlik pasayishiga olib keladi. 

 

Korxonaning  kreditga  layoqatligini  baholashda  foydalaniladigan  asosiy 

ko‘rsatkichlar  qo‘yidagilar:mustaqillik  koeffitsienti;  qarz  va  o‘z  mablag‘lari 

o‘rtasidagi nisbat koeffitsienti; xususiy kapital xarakatchanlik koeffitsienti. 

 

---

Mustaqillik koeffitsienti(Kmus)  –  jami  mol-mulk  qiymatida xususiy  kapital 

ulushini  ko‘rsatadi.  Ushbu  koeffitsientning  0,5  dan  yuqori  bo‘lishi  korxonaning 

moliyaviy barqarorligini 0,5 dan past bo‘lishi moliyaviy qaramligini bildiradi. 

 

Kmus = Xususiy kapital ((480-460-470) satr, 1-shakl) / jami mol mulk 

qiymati (780 satr, 1-shakl) 

 

Qarz  va  o‘z  mablag‘lari  o‘rtasidagi  nisbat  koeffitsienti(Kqo‘mn)  –  xususiy 

kapital va qarz mablag‘lari o‘rtasidagi nisbatni ko‘rsatadi. 

 

Kqo‘mn = Majburiyatlar (770 star, 1-shakl) / Xususiy kapital (480-460-470) 

satr, 1-shakl) 

 

Xususiy  kapital  xarakatchanlik  koeffitsienti  (Kxkx)  –  xususiy  kapital 

tarkibida  o‘z  oborot  mablag‘lar  ulushini  ko‘rsatadi.  Bu  koeffitsient  normativi 

K

xkxk

 > 0,2 yuqori bo‘lish kerak. 

 

272 

---

Kqo‘mn = O‘z oborot mablag‘lari ((480+570+580-130) satr, 1-shakl) / 

Xususiy kapital (480-460-470)satr, 1-shakl) 

 

-jadval