Кредитнинг зарурлиги, функциялари, турлари ва шакллари

Кредитнинг зарурлиги, функциялари, турлари ва шакллари

• ЎЗБЕКИСТОН РЕСПУБЛИКАСИ
• ОЛИЙ ВА ЎРТА МАХСУС ТАЪЛИМ ВАЗИРЛИГИ
• ТОШКЕНТ МОЛИЯ ИНСТИТУТИ

• “БАНК ҲИСОБИ ВА АУДИТ” КАФЕДРАСИ
• “ПУЛ ВА БАНКЛАР” ФАНИ

Режа:

• Кредит ва унинг мазмуни.
• Кредит муносабатларининг юзага келиш асослари.
• Кредит ва унинг функциялари.
• Кредит тамойиллари ва уларнинг моҳияти
• Кредитнинг турлари ва шакллари.

Кредитнинг маъноси

• Иқтисодий адабиётларда “кредит” сўзи лотинча “creditum” – ссуда, қарз сўзидан пайдо бўлганлиги қайд этилади.
• Айрим иқтисодчи олимлар эса “credо”, яъни “ишонаман” деган маънони англатишини эътироф этишади.

• Э. Ротшильд – «Кредит мен учун аввало ишонч» деган фикрни билдирган.
• В. Лексис (1837 - 1914) «Кредит олувчининг кредитни қайтариш қобилияти ва истагига банкнинг ишонмаслиги унга бўлган ишончдан кўра устун, шу сабабдан банклар доим кредитнинг қайтарилмаслик ҳолатини олдини олишга ҳаракат қилади».

Кредит категорияси

• Кредитнинг моҳиятини тушуниш учун авваламбор унинг таркиби нимадан иборат эканлигини тушуниб олиш зарур.
• Яъни, кредит муносабати бўлиши учун унинг зарур элементлари кредитнинг объекти ва субъекти бўлиши лозим.

Кредит муносабатларининг объектлари ва субъектлари.

Кредит муносабатларининг юзага келиш асослари

• 1. Капиталнинг доиравий айланиши.
• 2. Кредит берувчи ва кредит олувчи манфаатларининг мос келиши.
• 4. Кредит берувчи ва кредит олувчининг мустақил шахс бўлиши.
• 4. Аҳолининг даромадлари ва харажатлари ўртасидаги номутаносибликнинг мавжудлиги.
• 5. Давлат бюджети харажатларини молиялаштириш учун қўшимча маблағларнинг зарурлиги.

Кредит берувчи ва кредит олувчи манфаатларининг мос келиши

• Манфаатлар:
• * кредитнинг баҳоси
• * кредитнинг суммаси
• * кредитнинг муддати
• бўйича мос келиши керак.

Аҳолининг даромадлари ва харажатлари ўртасидаги номутаносибликнинг мавжудлиги

• * аҳолининг уй-жойга бўлган эҳтиёжини қондириш
• * аҳолининг истеъмол товарларига бўлган талабини қондириш
• * таълим олиш харажатларини молиялаштириш
• * аҳолининг турмуш шароити билан боғлиқ бўлган бошқа харажатларни молиялаштириш

• –мақсадлилик тамойили (кредитор бераётган кредит бўйича тузилган шартномада кредитни йўналтирилиши лозим бўлган аниқ мақсадларни қайд этади ва олинган кредитни шу мақсадга ишлатиши белгилаб қўйилади).
• –муддатлилик тамойили (кредитлар кредит шартномасига асосан маълум муддатга берилади. Мамлакатимиз банк тизимида кредитлар муддатига қараб, қисқа ёки узоқ муддатли кредитларга гуруҳланади);

• –таъминланганлик тамойили (берилган кредитларнинг барчаси у ёки бу даражада тегишли риск билан боғлиқ бўлади, кредитор ушбу рискни пасайтириш мақсадида кредит олувчидан унинг таъминланганлигини талаб этади. Одатда, кредитлар мол – мулкларни гаровга қўйиш, суғурта полиси ва учинчи шахсларнинг кафолат хатлари билан таъминланади);
• –тўловлилик тамойили (кредитор барча кредитлар учун тегишли тўловларни фоиз кўринишида кредит олувчидан ундиради);

• –қайтаришлик тамойили (кредитор томонидан вақтинча фойдаланишга берилган маблағлар тегишли муддатлардан сўнг тўлиқ қайтаралиши лозим бўлади);

Кредитнинг чегаралари

• а) микроиқтисодий
• б)макроиқтисодий

Кредитнинг макроиқтисодий чегаралари

• 1) ЯИМдаги хажми ва миқдори;
• 2) кредит тизимини ривожланганлик даражаси;
• 3) давлат пул-кредит сиёсатининг мақсад ва усуллари;
• 4) бозор муносабатларини ривожланганлик даражаси

микрочегара

• Мижознинг кредитга лаёқатлиги
• Банк ликвидлиги

КРЕДИТНИНГ МУДДАТИГА КЎРА ТУРЛАРИ:

• Узоқ муддатли кредитлар хўжалик ташкилотлари томонидан қуйидаги объектлар учун жалб қилиниши мумкин:

Кредит турлари … кредит риски даражасига қараб …