Kristallografiya va mineralogiya
Download 6.19 Mb. Pdf ko'rish
|
Kristallografiya va Mineralogiya darslik
- Bu sahifa navigatsiya:
- 5. Simmetriya elementlari va ularning proeksiyasi
Nazorat savollari:
1. Sodda shakllar nima? 2. Pinakoid nima? 3. Prizmalar necha turli bo‘ladi? 4. Ochiq sodda shakllar deb nimaga aytiladi? 5. Prizmalar deb nimaga aytiladi? 6. Diedr degani nima ma’noni bildiradi? 7. Diedr bilan monoedrning bir-biridan farqi. 8. Yopiq sodda shakllar deb nimaga aytiladi? 33 9. Piramida bilan tetraedrlarning farqi. 10. Skalenoedr deb nimaga aytiladi? 11. Trapetsoedrlarga ta’rif bering va ular nechta bo‘ladi? 12. Ditetrogonal prizmaga ta’rif bering. 5. Simmetriya elementlari va ularning proeksiyasi Simmetriya o‘qlarini proeksiyasini tushirganda, ularni ko‘z o‘ngimizda aylana bo‘yicha uchrashguncha davom ettiramiz, so‘ngra topilgan nuqtalarni ko‘z o‘ngimizda nurlar orqali birlashtiramiz. Natijada ko‘z o‘ngimizdagi nurlarni aylana chizmasidagi tekislik bilan uchrashgan joylari simmetriya o‘qlarini stereografik proeksiyasi bo‘ladi. Vertikal o‘qlar proeksiyasi aylana markazida belgilanadi – L 2, L 3, L 4, L 6 Gorizontal o‘qlar chizma tekisligi bilan birgalikda kelib, proeksiya aylanasida ikki nuqtada ko‘rinadi – L 2 , L 3, L 4 Simmetriya tekisliklarini proeksiyasini tushirganda ularni uchini stereografik proeksiyasi beriladi (tomonlarni proeksiyasi tushirilganda, ularga perpendikulyar berilar edi). Proeksiya tushirish uchun simmetriya tekisligini aylana bilan uchrashguncha davom ettiramiz va natijada katta aylana hosil qilamiz. Stereografik proeksiya tushirish vaqtida aylanadagi topilgan nuqtalarni birlashtirish natijasida yoylar hosil qilamiz. Vertikal simmetriya tekisligi (proeksiyadagi o‘q orqali o‘tuvchi) to‘g‘ri chiziq orqali belgilanadi va aylanadagi proeksiyani diametriga to‘g‘ri keladi. Gorizontal tekislik, chizma tekisligiga to‘g‘ri kelib, proeksiyadan chizma aylanasi shaklida ko‘rinadi. Proeksiyadagi qiyshiq tekislik aylanadagi yoyga to‘g‘ri keladi. Chizmadagi simmetriya tekisligi ikki to‘g‘ri chiziq orqali belgilanadi. Agar kristallda simmetriya markazi bo‘lsa, u S harfi bilan belgilanadi. Kristallar proeksiyasini tushirganda qulaylik tug‘dirish maqsadida, proeksiya o‘qqa va tekislikka nisbatan olinadi. 34 Kubik singoniya kristallarida 4 L 3 o‘qidan tashqari doimo 3 L 4 yoki 3 L 2 o‘qi bo‘ladi. Bu o‘qlar doimo bir-biriga perpendikulyar bo‘ladi. Bunday kristallarni proeksiyasini olganda ularni Shunday qo‘yish kerakki, Yuqorida ko‘rsatilgan o‘qlardan biri vertikal’ (L 4 yoki L 2 ), yoki proeksiya o‘qi bilan to‘g‘ri kelishi kerak. O‘rta singoniya kristallarida asosiy o‘q (L 3 , L 4 , L 6 ) doimo vertikal joylashtiriladi va proeksiya tushirganda simmetriya markazida bo‘ladi. Rombik singoniya kristallarida bir-biriga perpendikulyar bo‘lgan uch o‘q asos qilib olinadi. Bu yo‘nalishdagi L 2 bilan to‘g‘ri keluvchi o‘q doimo vertikal bo‘lib, boshqalari kuzatuvchiga nisbatan qolgani esa chapdan o‘ngga to‘g‘ri keladi. Download 6.19 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling