«Круговорот кислорода в природе»

Geologik jarayonlarda kimyoviy elementlarning migratsiyasining asosiy omillari Kimyoviy elementlarning migratsiyasi turlari va korinishlari

• Maruzachi: Geokimyo va mineralogiya kafedrasi o'qituvchisi Ziyayeva P.N

Geokimyoning eng muhim qoidalari

• barcha geosferalarda kimyoviy elementlarning hamma joyda tarqalishi;
• vaqt va makondagi elementlarning uzluksiz migratsiyasi (harakati);
• tabiatdagi elementlarning turlari va shakllarining xilma-xilligi;
• elementlarning tarqoq holatining kontsentrlangan holatga nisbatan tarqalishi, ayniqsa ma'dan hosil qiluvchi elementlar uchun.

Migratsiya va shuning uchun aylanish tsikllari quyidagilar bilan belgilanadi:

• Quyosh nurlanishining energiyasi;
• Yerning ichki energiyasi;
• Tortish kuchi bilan (gravitatsiya);
• Inson faoliyati;
• Elementlarning o'ziga va boshqalarning xususiyatlariga bog'liq bo'lgan ichki omillar.

A.I.Perelmanning fikriga ko'ra

• Mexanik migratsiya
• Fizik-kimyoviy migratsiya
• Texnogen migratsiya
• Biogen migratsiya

Migratsiya turlari

• Mexanik migratsiya - bu minerallar, tog ‘ jinslarining suv va havodagi mexanik harakati.
• Fizik-kimyoviy migratsiya - bu turli xil kimyoviy va fizik jarayonlar (suvli eritmalar, gaz aralashmalari, radioaktiv yemirilish, izomorfizmda) bilan kechadigan migratsiya.

Migratsiya turlari

• Biogen migratsiya - bu organizmlarning hayotiy faoliyati bilan bog'liq migratsiya.
• Texnogen (sun'iy) migratsiya - bu inson faoliyati sabab bo'lgan va qo'zg'atadigan migratsiya.

Migratsiyaning ichki omillari

• Ionlarning elektrostatik xossalari
• Birikmalarning boglanish xususiyatlari
• Birikmalarning kimyoviy xossalari
• Atomlarning tortishish xususiyatlari
• Radioaktiv parchalanish

Ionlarning elektrostatik xossalari

• Elektrostatik migratsiya omili (ionlarning kristallanish xususiyatlari darajasida namoyon bo'ladi). Bunday ko'chish suvli eritmalar, magmatik eritmalar, gaz aralashmalari va tirik moddalar uchun xosdir. Ushbu omillar guruhi ion radiuslarining kattaligi va Cartledgening yarim miqdoriy ko'rsatkichi bilan belgilanadi.

Birikmalarning boglanish xususiyatlari

• Birikmalarning boglanish xususiyatlari. Ushbu xususiyatlar birikmalarning ularni yo'q qilishga qaratilgan harakatlarga qarshi turish qobiliyatini tavsiflaydi.

Birikmalarning kimyoviy xossalari

• Bu erda migratsiya sodir bo'lgan muhitning geokimyoviy va termodinamik xususiyatlarini hisobga olish kerak. Masalan: er yuzida kislorod birikmalari - oksidlar, sulfatlar va karbonatlar sulfidlarga qaraganda ancha barqaror).

Atomlarning tortishish xususiyatlari

• Ular kristallanish, nurash va sedimentatsiya (cho'kma) jarayonida elementlarning harakatiga ta'sir qiladi.
• Har bir atom massasiga mutanosib kuch bilan jalb qilinadi.

Ushbu xususiyatlar qanchalik aniq bo'lsa, minerallar shunchalik barqaror va keyinchalik har bir elementning migratsiya qobiliyatlari paydo bo'ladi.

• Elementlarning ulanishi quyidagilarga bog'liq:
• Uning kristall panjarasining ichki tuzilishi va energiyasining xususiyatlari;
• Nomukammal ulanish tekisligi;
• Yuqori qattiqlik.

Atom yadrolarining radioaktiv parchalanishi

• Bu yemirilish izotoplar hosil bo'lishiga olib keladi.
• Izotoplar - bu atom yadrolari bir xil miqdordagi protondan iborat bo'lgan va faqat yadrodagi neytronlar soni bilan farq qiladigan moddalardir. 17 ta uzoq umr ko'rgan radioaktiv izotoplar mavjud. Eng keng tarqalgan Rb - 87, Th - 232, K - 40, U - 238. Radioaktiv parchalanish paytida yangi izotoplar hosil bo'lib, ularni oraliq mahsulotlar deb atashadi. Masalan, radioaktiv parchalanish paytida U - 238 - --- Th, Ra, Rn, Bi.
• Yemirilishning oxirgi mahsulotlari – bu barqaror izotoplar (U-235, Pb-207, He-4).