Kuchlanishli uzgichlarning

---

54 
YUQORI 
KUCHLANISHLI UZGICHLARNING 
PODSTANSIYALARDAGI O’RNI 
 
 
 
 
Shamsiddinov Maqsudbek, 
Namangan muhandislik-qurilish instituti, 
Namangan, O'zbekiston 
 
 
 
E-mail: [e-mail] 
Annotatsiya. Maqolada xozirda podstantsiyalarda ishlab turgan kam moyli
uzgichlarning ishlash printsiplari va texnik imkoniyatlari o’rganilgan va yangi 
zamonaviy texnik imkoniyatlari yuqori bo’lgan vakuumli uzgichlardan foydalanish 
samarali ekanligi bayon etilgan. 
Kalit so’zlar: energetika, elektrlashtirish, tarmoq, uzgichlar, podstantsiyalar, 
qisqa tutashuv toklari, kam moyli, vakumli. 
 
THE PLACE OF HIGH POWER CIRCUITS IN SUBSTATIONS 
Shamsiddinov Maqsudbek, 
Namangan Engineering and Construction Institute, 
Namangan, Uzbekistan 
 
E-mail: [e-mail]
Abstract. The article examines the principles of operation and technical 
capabilities of low-oil circuit breakers currently operating in substations, and states 
that the use of new modern circuit breakers with high technical capacity is effective. 
Key words: power, electrification, networ k, circuit breakers, substations, 
short circuits, low oil, vacuum. 
 
Oxirgi o’n yilda mamlakatimiz aholisining elektr energiyasiga bo’lgan talabi 
qariyb o’n barobar oshdi. Biroq mavjud quvvatlarning texnik jihatdan eskirgani, 
xususan, suv-energetika resurslaridan samarali foydalanilmagani oqibatida elektr 
tokiga ortib borayotgan ehtiyojni uzluksiz ta’minlashda sezilarli muammolar yuzaga 
keldi shu sabali Respublikamizda energetikani rivojlantirish asosida iqtisodiyot 
tarmoqlarini va ijtimoiy sohani elektr energiyasi bilan to’liq va sifatli ta’minlash 
bo’yicha katta miqyosda ishlar olib borilmoqda [1]. 
ПРЕДСТАВЛЕНИЕ НАУЧНОЙ РАБОТЫ 
ВЕСТНИК НАУКИ 
И ТВОРЧЕСТВА 

---

55 
Bugungi kunda yirik ishlab-chiqarish va ilmiy-texnik salohiyatga ega bo’lgan 
mamlakatimiz energetikasi butun xalq xo’jaligi kompleksining rivojlanishiga salmoqli 
tahsir ko’rsatib kelmoqda. Yalpi elektrlashtirish vatanimiz shaharlari va viloyatlarining 
ishlab chiqarishi va infratuzilmasini rivojlantirishga, xalq xo’jaligining barcha 
tarmoqlarini industrial yuksaltirishga imkon berdi. 
Iqtisodiy islohotlar yillari mobaynida sohaning energetik korxonalari tomonidan 
har yili 60 mlrd. kVt.soat elektr energiyasi ishlab chiqarilmoqda, bu esa iqtisodiyot va 
aholining elektr energiyasiga bo’lgan talabini to’liq qondirmoqda [2]. 
Hozirgi kunda barcha energiya manbalarini energetik quvvatlarini oshirish 
vazifasi bilan birga ishlab chiqarilgan energiyani uzatish, taqsimlash va yetkazish 
ishlarida energiya yo’qolishlarini keskin kamaytirish vazifasi turibdi. 
Hozirda ishlab turgan aksariyat elektr tahminoti tizimi shu jumladan elektr 
tahminoti tizimining muxim kismi bulgan ularning bosh posaytiruvchi podstantsiyalari 
(BPP) yukori samara bilan ishlamaydi, ularda elektr energiya yukotishlar belgilangan 
mehyordan yukori va tez-tez avariya xolatlari sodir buladi. Bunga asosiy sabab 
podstantsiya qurilma va jixozlarini eskirganligi, montajini talabga javob bermasligi, 
korxonalarning ishlab chiqarish texnika va texnologiyalarini yuqori surhatlar bilan 
o’zgarishidir. Hozirgi zamon elektr energetikasi soxasining asosiy vazifalaridan biri 
yuqori samara bilan ishlaydigan va energiya tejamkor elektr tahminoti tizimini 
shakllantirishdir. 
Uzgichlar podstantsiyalarda asosiy kommutatsion apparat xisoblanib, ular 
liniyalarni istalgan rejimlarda uzib ulash va liniyalarni o’ta yuklanish va qisqa 
tutashuv toklaridan ximoyalash uchun xizmat qiladi. Qisqa tutashuv toklarini uzish va 
mavjud qisqa tutashuv toklariga ulash eng og’ir mahsuliyatli operatsiya xisoblanadi 
shulardan kelib chiqib 
Yuqori kuchlanish uzgichlariga quyidagi talablar qo’yiladi: 
– belgilangan kattalikdagi toklarni ishonchli uzish; 
– tez tahsir etish, yahni uzish vaqtining eng kichik bo’lishi; 
– avtomatik qayta ulash uchun yaroqligi, yahni uzgichni uzilgan zaxoti qayta tez 
ulash 
– kontaktlarni qarash va reviziya qilish qulayligi; 
– yong’in va portlashga xavfsizlik; 
– transportirovka qilish va ishlatishning qulayligi.