Kuchlanishli uzgichlarning

Kam moyli uzgichlar xozirgi kunda barcha kuchlanishdagi ochiq va yopiq 
taqsimlash qurilmalarida keng qo’llaniladi. Bu uzgichlarlarda moy asosan yoyni 
so’ndiruvchi sifatida ishlatilib, faqat ajralilgan kontaktlar orasida qisman izolyasiya 
muxiti bo’lib xizmat qiladi. Tok o’tkazuvchi qisimlar bir-biridan va yerga 
tutashtirilgan konstruktsiyalardan chinni yoki boshqa qattiq izolyasiyalovchi 
materiallar yordamida izolyatsiyalanadi. Xona ichiga o’rnatish uchun uzgichlarning 
kontaktlari po’lat bochkada joylashadi. Kam moyli uzgichlar chinni korpusga ega 6-
10 kV li osma tipdagi uzgichlar eng ko’p tarqalgan bo’lib bu uzgichlarda uchchala 
qutublar uchun krpus chinni izolyatorlarda umumiy ramkaga maxkamlanadi. Har bir 
qutubda kontaktlarning bitta uzilishi va yoy so’ndiruvchi kamera nazarda tutilgan [3]. 
ВЕСТНИК НАУКИ И ТВОРЧЕСТВА 

---

56 
Kam moyli uzgichlarning kamchiliklari: yong’in va portlashga xavfliligi, tez 
ishlovchi avtomatik qayta ulashni tashkil etib bo’lmasligi, moyni tez-tez nazorat qilib, 
uni almashtirib turish zarurligi, nisbatan kichik uzish qobiliyatiga egaligi. 
Vakuumli uzgichlar ochiq va yopiq taqsimlash qurilmalarida va komplekt 
taqsimlash qurilmalaring yacheykalarida qo’llaniladi va u yuradigan aravachaga 
montaj qilinadi. Bunday uzgichlar 2000 A li uzish tokiga mo’ljallangan. 
Manan eskirgan va zamonaviy tipdagi uzgichlarni
texnik ‘arametrlari va ularga qo’yilgan talablar bo’yicha jadval 
Yoy so’ndiruvchi kameraning ish toki o’tadigan bosh kontaktlar bilin shuntlash 
vakuum uzgichlardagi nominal tokni ko’paytirish imkonini beradi. Bu holda yoy 
so’ndiriuvchi kamera zanjiriga faqat ulash va uzish operatsiyalaridagina ulanadi. 
Ma’lumki vakuum oraliqining elektr mustaxkamligi atmosfera bosimidagi xavo 
oralig’idan bir necha marta katta. Bu xususiyatdan vakuum yoy so’ndiruvchi 
kameralaridan foydalaniladi. Kontaktlar bir biridan ajralganda ularning kontakt 
yuzalari tez kamayadi shuning uchun tegib turgan nuqtada undan o’tayotgan tok 
xisobiga tem’eratura keskin ko’tarlilib erigan metaldan ko’pirikcha xosil bo’ladi. Bu 
ko’pirikcha juda qisqa vaqt ichida qiziydi va bug’lanadi. Metall bug’lari muxitida yoy 
yonadi. Kuchli vakuum ostida zaryadlangan zarrachalar atrofdagi bo’shliqqa tez 
difuzyalanadi. Taxminan 10 mks dan so’ng kontaktlar orasida vakumning 
mustaxkamligi tiklanadi [4].