Kuchlanishning aktiv va reaktiv quvvatlari

Elektr sistemaning ko‘proq atmosfera o'takuchlanishidan shikast-
lanish ehtimoli katta bo‘lgan element! havo elektr uzatish liniyasidir.
Buning asosiy sababi uning uzunligi, ya’ni olcham ining kattaligi
hisoblanadi. Ideal izolyatsiyalangan elektr uzatish liniyasining
o‘tkazgichlarida yashinning razryadlanishi natijasida juda yuqori
kuchlanish paydo b o ‘lishi mumkin. Bu jarayonda paydo bo‘ladigan
o‘takuchlanishga hech bir izolyatsiya konstruksiyasi chidash beta
olmaydi. Shuning uchun elelctr sistemaning nonnal islilashini ta’minlash
maqsadida har xil chaqmoqlash, himoyalash uskunalari qo‘llaniladi. Bu
ho Ida razryadlanish izolyatorlar sirti buylab rivojlanadi va
izolyatsiyaning teshilishi va qoplanishiga olib kelishi mumkin.
Muhofazalashni takomillashtirish uchun har xil vositalar (AQU,
neytralni zaminlash, yoy so‘ndiruvchi uskunalar va yashin qaytargichlar)
qo'llanilishi mumkin. Yashining elektr uzatish liniyasiga urilishi
natijasida liniya izolyatsiyasining shikastlanishidan tashqari, yashin
urilgan nuqtadan ikkala yunalishda tarqalayotgan kuchlanish impulslari
paydo bo'ladi. Bu kuchlanish to ‘lqinlari stansiya va podstansiyalarga
yetib kelib, ularda o‘matilgan elektr qurilmalari, jihozlar va
apparatlarining izolyatsiyasiga ham xavf tug‘diradi. Bundan muhofoza
qilish uchun o ‘takuchlanishni iqtisodiy oqlanadigan darajagacha
chegaralash uchun ventilli va quvursimon razryadlagichlar va o‘takuch-
lanishni nochiziq chegaralagichlar (varistorlar)dan foydalaniladi.
Ichki o ‘takuchlanish ko‘p hollarda kommutatsiyaning turiga, elektr
tarmog‘ining xarakteristikasi va rejimiga, kommutatsiyalovchi apparat-
larga bog‘liq. Shuning uchun ko‘p marta takrorlanuvchi kommuta-
tsiyalar har xil qiymatli o ‘takuchlanishlarga olib kelishi mumkin. Shu
sababli ichki o ‘takuchlanish ham xuddi atmosfera o ‘takuchJanishi kabi
statistik xarakterga ega.
Elektr energetikasi yo‘nalishidagi mutaxassislar uchun
«Yuqori kuchlanish texnikasi» fanining ahamiyati
Elektr energetika tizimini rivojlantirishdagi asosiy muammolar
qatoriga sistema elementlari (generatorlar, transformatorlar kabilar)ning
birlik quw atini oshirish bilan birga konsentratsiyalangan tarzda ishlab
chiqarilayotgan quvvatni uzatish chegarasini oshirish ham kiradi. Elektr
energetikaning rivojlanishi energiyasini uzoq masofaga uzatish uchun
mo‘ljallangan yuqori kuchlanishni qo'llash bilan bog‘liq.
Yuqori kuchlanish texnikasining asosiy vazifasi quyidagilardan
iborat:
- energiyani uzoq masofaga uzatishda ishtirok etadigan elektr
qurilmalarining izolyatsiyasi va ulaming fizikaviy, kimiyoviy hamda
mexanik tavsiflarini o‘rganish;
- qattiq, suyuq va gazsimon dielektriklarda razryadlanish
jarayonlariing kechishi, ulaming turlari hamda razryadlanish jara-
yonning kechishiga kuchlanish va kuchlanish impulslarining ta ’sirini
o ‘rganish;
-elektr sistemaning elementlariga ta’sir etuvchi ichki (kommuta-
tsiya) va tashqi (atmosfera) o ‘takuchlanishlar, hamda ulardan muhofaza-
lanish usullari va qo‘llaniladigan uskunalar bilan tanishtirish.
Katta quw atlam i uzatish, o'zgartirish va taqsimlashda qatnasha-
yotgan elektr qurilmalarining (generatorlar, transformatorlar, kommu-
tatsiya apparatlari, kompensatsiyalovchi qurilmalar va elektr uzatish
liniyalarining) ishonchli ishlashi juda katta ahamiyatga ega.

Xulosa
Reaktiv quvvatni kompensatsiyalash uchun olib boriladigan tadbirlarni quyidagi

3 ta guruxga ajratishimiz mumkin
1. Kompensatsiya qurilmalarni talab qilmaydiganlarni qo‘llash
2. Kompensatsiya qurilmalarni qo‘llaydiganlar
3. Istisno tariqasida ruxsat etilgan
Kompensatsiya qurilmalar qo‘llashdagi tadbirlar.
1) statik kondensatorlarni o‘rnatish.
2) sinxron dvigatellarni kompensator sifatida qo‘llash.
3) reaktiv quvvatni statik manbalarni qo‘llash.
4) parallel ishlovchi takidlab o‘tilgan bir necha qurilmalarni kompensatsiya
tarmoqi uchun qo‘llash.

Foydalanilgan adabiyotlar

1. "Sanoat korxonalarining elektr tarmoqlarida reaktiv quvvat kompensatsiyasini
loyihalash bo'yicha ko'rsatmalar" Zhelezko Yu.S.
2. "Korxonalarning elektr tarmoqlarida reaktiv quvvat kompensatsiyasi uchun
avtomatik qurilmalar" Krasnik V.V.