Kudaybergenov k. K. Funksional analizdan misol va masalalar
Download 1.55 Mb. Pdf ko'rish
|
, 1]
kesmasida joylashgan. Shu sababli k˜ xk = max t∈[a,b] |˜ x(t)| ≤ 1. Natijada kf k = sup kxk≤1 |f (x)| ≥ |f (˜ x)| = = | n X k=1 c k ˜ x(t k )| = n X k=1 |c k sign c k | = n X k=1 |c k |. Demak, kf k = n P k=1 |c k |. 6.2.11. ` 2 fazosida aniqlangan f (x) = ∞ X k=1 ξ k + ξ k+1 2 k (x = (ξ 1 , ξ 2 , . . .)) funksionalning chiziqli, uzluksiz ekanligini isbotlang va nor- masini toping. Yechimi. Xohlagan x = (ξ 1 , ξ 2 , . . .), y = (ω 1 , ω 2 , . . .) elementlari va α, β ∈ R sonlari uchun f (αx + βy) = ∞ X k=1 (αξ k + βω k ) + (αξ k+1 + βω k+1 ) 2 k = = α ∞ X k=1 ξ k + ξ k+1 2 k + β ∞ X k=1 ω k + ω k+1 2 k = αf (x) + βf (y). Demak, f chiziqli. Endi birlik sharda chegaralangan ekanligini ko‘rsatamiz. kxk = v u u t ∞ X k=1 ξ 2 k = 1 220 VI. Chiziqli operatorlar bo‘lganda ∞ P k=2 ξ 2 k = 1−ξ 2 1 tengligini yoza olamiz. |ξ 1 | ≤ 1 bo‘lganligidan, |ξ 1 | = sin ω 0 belgilashini kirita olamiz. Natijada |f (x)| = ¯ ¯ ¯ ¯ ¯ ∞ X k=1 ξ k + ξ k+1 2 k ¯ ¯ ¯ ¯ ¯ = ¯ ¯ ¯ ¯ ¯ ξ 1 2 + ∞ X k=1 3 2 k+1 ξ k+1 ¯ ¯ ¯ ¯ ¯ ≤ ≤ |ξ 1 | 2 + ∞ X k=1 3 2 k+1 |ξ k+1 | ≤ ≤ |ξ 1 | 2 + 3 v u u t ∞ X k=1 µ 1 2 k+1 ¶ 2 v u u t ∞ X k=1 ξ 2 k+1 = = |ξ 1 | 2 + 3 · 1 2 √ 3 v u u t ∞ X k=2 ξ 2 k = |ξ 1 | 2 + √ 3 2 q 1 − ξ 2 1 = = 1 2 sin ω 0 + √ 3 2 cos ω 0 = sin ³ ω 0 + π 3 ´ ≤ 1. Endi x 0 = µ 1 2 , 3 2 2 , 3 2 3 , . . . ¶ nuqtasini qaraylik. Bu nuqta ` 2 fazoga tegishli. Haqiqatan, v u u t µ 1 2 ¶ 2 + ∞ X k=2 µ 3 2 k ¶ 2 = 1. Shu bilan birga, f (x 0 ) = 1 4 + ∞ X k=1 µ 3 2 k+1 ¶ 2 = 1. Demak, kf k = sup kxk=1 |f (x)| = 1. 6.2.12 F (y) = 1 2 Z 0 y(x) dx − 1 Z 1 2 y(x) dx funksionalning C[0, 1] fazosida chiziqli ekanligini ko‘rsating va uning normasini toping. § 6.2. Uzluksiz chiziqli funksionallar 221 Yechimi. Funksionalning chiziqli ekanligini ko‘rsatamiz: F (αy + βz) = 1 2 Z 0 (αy + βz)(x) dx − 1 Z 1 2 (αy + βz)(x) dx = = α 1 2 Z 0 y(x) dx − 1 Z 1 2 y(x) dx + β 1 2 Z 0 z(x) dx − 1 Z 1 2 z(x) dx = = αF (y) + βF (z). Endi uzluksiz ekanligini aniqlaylik. Ixtiyoriy y(x) ∈ C[0, 1] uchun: |F (y)| = ¯ ¯ ¯ ¯ ¯ ¯ ¯ 1 2 Z 0 y(x) dx − 1 Z 1 2 y(x) dx ¯ ¯ ¯ ¯ ¯ ¯ ¯ ≤ ¯ ¯ ¯ ¯ ¯ ¯ ¯ 1 2 Z 0 y(x) dx ¯ ¯ ¯ ¯ ¯ ¯ ¯ + ¯ ¯ ¯ ¯ ¯ ¯ ¯ 1 Z 1 2 y(x) dx ¯ ¯ ¯ ¯ ¯ ¯ ¯ ≤ ≤ 1 2 Z 0 |y(x)| dx + 1 Z 1 2 |y(x)| dx ≤ ≤ 1 2 Z 0 max 0≤x≤ 1 2 |y(x)| dx + 1 Z 1 2 max 1 2 ≤x≤1 |y(x)|dx = = max 0≤x≤ 1 2 |y(x)| 1 2 Z 0 dx + max 1 2 ≤x≤1 |y(x)| 1 Z 1 2 dx = = 1 2 max 0≤x≤ 1 2 |y(x)| + 1 2 max 1 2 ≤x≤1 |y(x)| ≤ ≤ 1 2 max 0≤x≤1 |y(x)| + 1 2 max 0≤x≤1 |y(x)| = max 0≤x≤1 |y(x)| = kyk . Bu munosabat funksionalning chegaralangan, demak, uzluksiz ekanligi- ni ko‘rsatadi. Biz kF k ≤ 1 ekanligini aniqladik. Endi kF k = 1 tenglikni isbot- laymiz. Buning uchun {y n } funksiyalar ketma-ketligini ky n k = 1 va lim n→∞ F (y n ) = 1 tengliklarni qanoatlantiradigan etib tuzaylik. y n (x) sifatida grafigi 8-rasmda ko‘rsatilgan funksiyani olamiz. 222 VI. Chiziqli operatorlar 8-rasm Bu rasmdan ko‘rinib turganidek, F (y n ) = 1 − 1 n (shtrixlangan figu- raning yuzasi), shu bilan birga, ky n k = 1. lim n→∞ F (y n ) = 1 bo‘lganligidan, kF k = 1 tengligi kelib chiqadi. 6.2.13 C[a, b] fazosida har bir funksionalni F (y) = b Z a p(x)y(x)dx (6.8) ko‘rinishida ifodalash mumkin emas ekanligini ko‘rsating, bunda p(x) – [a, b] segmentda uzluksiz funksiya. Yechimi. Oddiylik uchun a = −1, b = 1 bo‘lsin. C[−1, 1] fazosida δ(y) = y(0) funksionalni qaraylik. Uni (6.8) ko‘rinishda yozish mumkin deb olaylik, ya’ni [−1, 1] da uzluksiz f funksiyani topish mumkin bo‘lib, har bir y(x) ∈ C [−1, 1] uchun δ funksionalning qiymati δ(y) = 1 Z −1 f (x)y(x)dx (6.9) formula bilan hisoblash mumkin bo‘lsin. Grafigi 9-rasmda ko‘rsatilgan y n (x) funksiyani qaraymiz. § 6.2. Uzluksiz chiziqli funksionallar 223 9-rasm ¯ ¯ ¯ ¯ ¯ ¯ 1 Z −1 y n (x)f (x) dx ¯ ¯ ¯ ¯ ¯ ¯ = ¯ ¯ ¯ ¯ ¯ ¯ ¯ 1 n Z − 1 n y n (x)f (x) dx ¯ ¯ ¯ ¯ ¯ ¯ ¯ ≤ ≤ 1 n Z − 1 n |y n (x)||f (x)|dx ≤ 1 n Z − 1 n |f (x)| dx ≤ 2||f || n munosabatidan va n → ∞ da 2 kf k n → 0 ekanligidan, biror n = N uchun 2||f || n < 12 tengsizligini yoza olamiz. Natijada, ¯ ¯ ¯ ¯ 1 R −1 y N (x)f (x)dx ¯ ¯ ¯ ¯ ≤ 1 2. Shu bilan birga, δ(y N ) = y N (0) = 1, bundan y = y N bo‘lganda (6.9) formuladan ¯ ¯ ¯ ¯ 1 R −1 y N (x)f (x)dx ¯ ¯ ¯ ¯ = 1 tengligiga kelamiz. Bu ziddiyat farazimiz no‘tog‘ri ekanligini ko‘rsatadi. 6.2.14. Absolyut yaqinlashuvchi ∞ P k=1 λ k qator va [a, b] seg- mentidan olingan xohlagan {x k } ketma-ketligi berilgan bo‘lsa, C[a, b] fazosida F (y) = ∞ X k=1 λ k y(x k ) 224 VI. Chiziqli operatorlar funksionalining chiziqli, uzluksiz ekanligini isbotlang va nor- masini toping. Yechimi. Dastlab chiziqli ekanligini ko‘rsatamiz: F (αy 1 + βy 2 ) = ∞ X k=1 λ k [αy 1 (x k ) + βy 2 (x k )] = = α ∞ X k=1 λ k y 1 (x k ) + β ∞ X k=1 λ k y 2 (x k ) = αF (y 1 ) + βF (y 2 ). Uzluksiz ekanligini ko‘rsatish uchun uning chegaralangan ekanligini ko‘rsatamiz: |F (y)| = ¯ ¯ ¯ ¯ ¯ ∞ X k=1 λ k y(x k ) ¯ ¯ ¯ ¯ ¯ ≤ ∞ X k=1 |λ||y(x k )| ≤ ≤ max a≤x≤b |y(x)| ∞ X k=1 λ k = kyk ∞ X k=1 |λ k |. ∞ P k=1 λ k qator absolyut yaqinlashuvchi bo‘lganligidan, F (y) funksional chegaralangan. Shu bilan birga, kF k ≤ ∞ P k=1 |λ k |. Endi kF k = ∞ P k=1 |λ k | tengligining o‘rinli ekanligini ko‘rsatamiz. Xohlagan ε > 0 uchun shunday m soni topilib, ∞ P k=m+1 |λ k | < ε tengsizligi o‘rinli bo‘ladi. C[a, b] fazosida |y(x)| ≤ 1 tengsizlikni va 1 ≤ k ≤ m bo‘lganda y(x k ) = sign λ k tengliklarni qanoatlantiruvchi funksiyani y m (x) orqali belgilaymiz. Natijada, F (y m ) = ∞ X k=1 λ k y m (x k ) = = m X k=1 λ k y(x k ) + ∞ X k=m+1 λ k y(x k ) = = m X k=1 |λ k | + ∞ X k=m+1 λ k y(x k ). |y(x)| ≤ 1 bo‘lganligidan, ¯ ¯ ¯ ¯ ¯ ∞ X k=m+1 λ k y(x k ) ¯ ¯ ¯ ¯ ¯ ≤ ∞ X k=m+1 |λ k | < ε. § 6.2. Uzluksiz chiziqli funksionallar 225 U holda F (y m ) ≥ m X k=1 |λ k | − ε ≥ ∞ X k=1 |λ k | − 2ε. Demak, ∞ X k=1 |λ k | − 2ε ≤ F (y m ) ≤ ∞ X k=1 |λ k |. Endi ε > 0 soni ixtiyoriyligidan kF k = ∞ P k=1 |λ k | tengligini yoza olamiz. 6.2.15. Hilbert fazosida uzluksiz chiziqli funktsonalning umumiy ko‘rinishini toping. Yechimi. Hilbert fazosidan xohlagan x 0 nuqtasini tayinlab, f (x) = hx, x 0 i (6.10) funksionalini qaraymiz. Ixtiyoriy α, β sonlari va x, y elementlar uchun f (αx + βy) = hαx + βy, x 0 i = = αhx, x 0 i + βhy, x 0 i = αf (x) + βf (y), ya’ni f chiziqli funksional. Koshi – Bunyakovskiy tengsizligi bo‘yicha: |f (x)| = |hx, x 0 i| ≤ kxkkx 0 k. (6.11) Demak, f uzluksiz. Endi Hilbert fazosida aniqlangan har bir uzluksiz chiziqli funksional (6.10) ko‘rinishga ega bo‘lishini ko‘rsatamiz. Boshqacha aytqanda, Hilbert fazosida aniqlangan xohlagan uzluksiz chiziqli f funksionali uchun (6.11) tenglikni qanoatlantiruvchi yagona x 0 nuqtasining mavjud ekanligini isbotlaymiz. H 0 orqali {x ∈ H : f (x) = 0} to‘plamini belgilaymiz. f chiziqli va uzluksiz bo‘lganligidan, bu to‘plam yopiq qism fazo bo‘ladi. Haqiqatan, x = lim n→∞ x n , x n ∈ H 0 , n = 1, 2, . . . bo‘lganda f (x) = f ( lim n→∞ x n ) = lim n→∞ f (x n ) = 0, ya’ni x ∈ H 0 . Agar H 0 = H bo‘lsa, x 0 sifatida nol elementini olish mumkin. H 0 6= H bo‘lgan holni qaraylik. H \ H 0 to‘plamidan biror y 0 element olib, uni y 0 = y 0 + y 00 (y 0 ∈ H 0 , y 00 ⊥H 0 ) ko‘rinishda yozamiz (4.3.12-misolga qarang). y 00 6= 0 va f (y 00 ) 6= 0 bo‘lganligidan, f (y 00 ) = 1 tengligi o‘rinli deb olish mumkin. Xohlagan 226 VI. Chiziqli operatorlar x ∈ H elementni olib f (x) = α belgilash kiritamiz. x 0 = x − αy 00 elementi uchun f (x 0 ) = f (x) − αf (y 00 ) = α − α = 0 bo‘lganligidan, x 0 ∈ H 0 munosabatga ega bo‘lamiz. U holda hx, y 00 i = hx 0 + αy 00 , y 00 i = hx 0 , y 00 i + αhy 00 , y 00 i = αhy 00 , y 00 i. Natijada f (x) = α = ¿ x, y 00 hy 00 , y 00 i À . Demak, x 0 sifatida y 00 hy 0 , y 00 i elementini olish mumkin. Endi yagona ekanligini ko‘rsatamiz. Agar barcha x ∈ H elementlar uchun hx, x 0 i = hx, x 0 0 i tengligi o‘rinli bo‘lsa, u holda hx, x 0 − x 0 0 i = 0 bo‘ladi. Natijada x 0 − x 0 0 ⊥ H. Bu faqat x 0 = x 0 0 bo‘lganda o‘rinli. 6.2.16. E normalangan fazoda noldan farqli uzluksiz chi- ziqli f funksionali va M = {x ∈ E : f (x) = 1} to‘plami berilgan bo‘lsin. U holda 1 kf k = inf x∈M kxk tengligini isbotlang. Yechimi. Xohlagan x ∈ E element uchun |f (x)| ≤ kf k kxk teng- sizligi o‘rinli bo‘lganligidan, x ∈ M elementi uchun 1 ≤ kf kkxk, ya’ni 1 kf k ≤ kxk tengsizligini yoza olamiz. Shu sababli 1 kf k ≤ inf x∈M kxk. kf k = sup kxk≤1 |f (x)| bo‘lganligidan, xohlagan ε > 0 soni uchun shunday y ε elementi topilib, |f (y ε )| > (kf k − ε) ky ε k (kf k > ε) tengsizligi o‘rinli bo‘ladi. y ε f ( y ε ) nuqtani x ε orqali belgilaymiz. U holda x ε ∈ M va kx ε k < 1 kf k − ε Demak, inf x∈M kxk < 1 kf k − ε tengsizligi ham o‘rinli. Bu tengsizlikda ε ixtiyoriy bo‘lganligidan, inf x∈M kxk ≤ 1 kf k teng- sizligini yoza olamiz. Yuqorida 1 kf k ≤ inf x∈M kxk tengsizligining o‘rinli ekanligi ko‘rsatilgan edi. Natijada, 1 kf k = inf x∈M kxk. 6.2.17. F n , n ∈ N fazoda har bir chiziqli funksional f uchun shunday a = (a i ) ∈ F n topilib, f (x) = n X i=1 x i a i , x = (x i ) ∈ F n § 6.2. Uzluksiz chiziqli funksionallar 227 bo‘lishini ko‘rsating, bunda F = R yoki C. Yechimi. Aytaylik, {e 1 , ..., e n } sistema F n fazoning bazisi va f : F n → F chiziqli funksional bo‘lsin. Agar x = (x i ) ∈ R n bo‘lsa, u holda x = n X i=1 x i e i , va f ning chiziqli ekanligidan, f (x) = n X i=1 x i f (e i ). Demak, f funksional {e 1 , ..., e n } bazisdagi qiymatlari orqali to‘la aniqlanadi. f (e i ) = a i deb belgilaylik. U holda Download 1.55 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling