Kudaybergenov k. K. Funksional analizdan misol va masalalar
Download 1.55 Mb. Pdf ko'rish
|
f (x) =
n X i=1 x i a i . 6.2.18. L 2 [0, π] fazoda f (x) = π Z 0 x(t) sin t dt, x ∈ L 2 [0, π] funsionalning normasini toping. Yechimi. x ∈ L 2 [0, π] uchun |f (x)| 2 = π Z 0 x(t) sin t dt 2 ≤ π Z 0 |x(t)| 2 dt π Z 0 sin 2 t dt = = ||x|| 2 π Z 0 sin 2 t dt = ||x|| 2 π 2 , ya’ni ||f || ≤ p π 2 . Endi x(t) = q 2 π sin t da f (x) = q π 2 bo‘lganligidan, ||f || = q π 2 . 6.2.19. C[0, π] fazoda f (x) = π Z 0 x(t) cos t dt, x ∈ L 2 [0, π] funsionalning normasini toping. 228 VI. Chiziqli operatorlar Yechimi. x ∈ C[0, π] uchun |f (x)| = | π Z 0 x(t) sin t dt| ≤ ||x|| π Z 0 sin t dt = 2||x||, ya’ni ||f || ≤ 2. Endi x(t) = 1 da f (x) = 2 bo‘lganligidan, ||f || = 2. Mustaqil ish uchun masalalar 1 - 10 - misollarda C[0, 1] fazodagi funksionallarni chiziqli, uzluksiz- likka tekshiring va normasini toping: 1. f (x) = 1 R 0 x(t) sin t dt; 2. f (x) = x( 1 2 ); 3. f (x) = 1 R 0 x(t)sign(t − 1 2 ) dt; 4. f (x) = 1 R 0 √ tx(t 2 ) dt; 5. f (x) = 1 R 0 3 √ tx(t) dt; 6. f (x) = 1 R 0 x(t 2 ) dt; 7. f (x) = x 0 (t 0 ); 8. f (x) = 1 R 0 |x(t)| dt; 9. f (x) = max 0≤t≤1 x(t); 10. f (x) = 1 R 0 x 2 (t) dt. 11. c 0 fazoda quyidagi funksionallarning normasini toping, x = (x 1 , . . . , x n , . . .) ∈ c 0 : a) f (x) = x 1 ; b) f (x) = n P k=1 x k ; c) f (x) = ∞ P k=1 1 2 k x k ; d) f (x) = ∞ P k=1 1 k 2 x k . § 6.3. Qo‘shma fazolar 229 6.3. Qo‘shma fazolar E fazosida aniqlangan f 1 va f 2 chiziqli funksionallarning yig‘indisi deb f (x) = f 1 (x) + f 2 (x), x ∈ E ko‘rinishda aniqlangan f funksionalga aytiladi va f 1 + f 2 ko‘rinishda belgilanadi. f chiziqli funksionalning α songa ko‘paytmasi deb g(x) = αf (x), x ∈ E ko‘rinishda aniqlangan g funksionalga aytamiz va αf ko‘rinishda belgi- laymiz. Chiziqli funksionallarning yig‘indisi va songa ko‘paytmasi chiziqli funksional bo‘lishi ravshan. Shu bilan birga, E chiziqli topologik fazosida aniqlangan barcha uzluksiz chiziqli funksionallar to‘plami qo‘shish va songa ko‘paytirish amallariga nisbatan chiziqli fazo bo‘lishini tekshirish qiyin emas. Bu chiziqli fazo E fazoga qo‘shma fazo deyiladi va E ∗ ko‘rinishda belgilanadi. Masalalar 6.3.1. E normalangan fazoning (E ∗ , k · k) qo‘shma fazosi to‘la ekanligini isbotlang. Yechimi. E ∗ fazosida {f n } fundamental ketma-ketligi berilgan bo‘lsin. U holda har bir ε > 0 soni uchun shunday n ε soni topilib, n, m ≥ n ε bo‘lganda kf n − f m k < ε tengsizligi o‘rinli. Demak, ixtiyoriy x ∈ E uchun |f n (x) − f m (x)| = |(f n − f m )(x)| ≤ kf n − f m k · kxk < εkxk, ya’ni {f n (x)} ketma-ketligi yaqinlashuvchi. Bu ketma-ketlikning limi- tini f (x) orqali belgilaymiz. f (x) funksional chiziqlidir: f (αx + βy) = lim n→∞ f n (αx + βy) = = lim n→∞ (αf n (x) + βf n (y)) = αf (x) + βf (y). Endi f (x) funksionalning uzluksiz ekanligini ko‘rsatamiz. |f n (x) − f m (x)| < εkxk tengsizligida m → ∞ bo‘lganda limitga o‘tamiz: |f (x) − f n (x)| = lim m→∞ |f n (x) − f m (x)| ≤ εkxk. 230 VI. Chiziqli operatorlar Bundan f − f n funksionalning chegaralangan ekanligi kelib chiqadi. U holda f = f n +(f −f n ) funksional ham chegaralangan, demak, uzluksiz. Shu bilan birga, barcha n ≥ n ε sonlari uchun kf − f n k < ε tengsizligi o‘rinli, ya’ni lim n→∞ f n = f . 6.3.2. Agar R n fazosida norma ||x|| = max 1≤k≤n |x k | formula bilan aniqlansa, u holda uning qo‘shma fazosida normaning ||f || = n X i=1 |f i | (6.12) kabi aniqlanishini ko‘rsating. Yechimi. x = (x 1 , ..., x n ) ∈ R n , f = (f 1 , ..., f n ) ∈ R n ∼ = (R n ) ∗ bo‘lsin. U holda |f (x)| = | n X i=1 x i f i | ≤ n X i=1 |f i ||x i | ≤ ≤ n X i=1 |f i | max 1≤k≤n |x k | = ||x|| n X i=1 |f i |, ya’ni |f (x)| ≤ ||x|| n X i=1 |f i |. (6.13) Koordinatalari x i = sign(f i ), i = 1, n bo‘lgan x nuqtani olaylik. U holda n X i=1 |f i | = n X i=1 f i sign(f i ) = n X i=1 f i x i = |f (x)|, ya’ni n X i=1 |f i | ≥ ||f ||. (6.14) Endi (6.13) va (6.14) tengsizliklardan, (6.12) tenglik kelib chiqadi. 6.3.3. Agar R n fazosida norma ||x|| = n X i=1 |x i | formula bilan aniqlansa, u holda uning qo‘shma fazosida normaning ||f || = max 1≤k≤n |f k | (6.15) § 6.3. Qo‘shma fazolar 231 kabi aniqlanishini ko‘rsating. Yechimi. x = (x 1 , ..., x n ) ∈ R n , f = (f 1 , ..., f n ) ∈ R n ∼ = (R n ) ∗ bo‘lsin. U holda |f (x)| = | n X i=1 x i f i | ≤ n X i=1 |f i ||x i | ≤ ≤ n X i=1 |x i | max 1≤k≤n |f k | = ||x|| max 1≤k≤n |f k |, ya’ni |f (x)| ≤ ||x|| max 1≤k≤n |f k |. (6.16) Aytaylik, max 1≤k≤n |f k | = |f j | bo‘lsin. Koordinatalari x i = (signf i ) δ ij , i = 1, n bo‘lgan x nuqtani olaylik. U holda max 1≤k≤n |f k | = f j = n X i=1 f i (signf i ) δ ij = n X i=1 f i x i = |f (x)|, ya’ni max 1≤k≤n |f k | ≥ ||f ||. (6.17) Endi (6.16) va (6.17) tengsizliklardan, (6.15) tenglik kelib chiqadi. 6.3.4. Agar R 3 fazosida norma ||x|| = |x 1 | + q x 2 2 + x 2 3 formula bilan aniqlansa, u holda uning qo‘shma fazosida normaning ||f || = max{|f 1 |, q f 2 1 + f 2 3 } (6.18) kabi aniqlanishini ko‘rsating. Yechimi. x = (x 1 , x 2 , x 3 ) ∈ R 3 , f = (f 1 , f 2 , f 3 ) ∈ R 3 ∼ = (R 3 ) ∗ bo‘lsin. U holda |f (x)| = | 3 X i=1 x i f i | ≤ |f 1 ||x 1 | + |f 2 x 2 + f 3 x 3 | ≤ ≤ |f 1 ||x 1 |+ q f 2 2 + f 2 3 q x 2 2 + x 2 3 ≤ max{|f 1 |, q f 2 1 + f 2 3 }(|x 1 |+ q x 2 2 + x 2 3 ), ya’ni |f (x)| ≤ ||x|| max{|f 1 |, q f 2 1 + f 2 3 }. (6.19) 232 VI. Chiziqli operatorlar Agar f = 0 bo‘lsa, u holda (6.18) tenglik ravshan. Aks holda, quyidagi hollarni qaraymiz. a) p f 2 1 + f 2 3 > |f 1 |. Koordinatalari x 1 = 0, x 2 = f 2 p f 2 1 + f 2 3 , x 3 = f 3 p f 2 1 + f 2 3 bo‘lgan x nuqta olaylik. U holda |f (x)| = f 2 f 2 p f 2 1 + f 2 3 + f 3 f 3 p f 2 1 + f 2 3 = q f 2 1 + f 2 3 , ya’ni ||f || ≥ max{|f 1 |, q f 2 1 + f 2 3 }. (6.20) b) p f 2 1 + f 2 3 ≤ |f 1 |. Koordinatalari x 1 = 1, x 2 = 0, x 3 = 0 bo‘lgan x nuqta olaylik. U holda |f (x)| = |f 1 |, ya’ni ||f || ≥ max{|f 1 |, q f 2 1 + f 2 3 }. (6.21) Endi (6.19) (6.20) va (6.21) tengsizliklardan, (6.18) tenglik kelib chiqadi. 6.3.5. c fazoning qo‘shma fazosi ` 1 fazosiga izomorf ekan- ligini ko‘rsating. Yechimi. c fazosida quyidagi vektorlarni aniqlaymiz: e 0 = (1, 1, . . . , 1 , . . .), e k = (0 , 0 , . . . , 0 | {z } k−1 , 1 , 0 , . . .), k ∈ N. Natijada har bir x = (ξ n ) ∈ c elementni x = ξ 0 e 0 + lim k→∞ k X n=1 (ξ n − ξ 0 ) e n ko‘rinishda yozish mumkin, bunda ξ 0 = lim n→∞ ξ n . § 6.3. Qo‘shma fazolar 233 Aytaylik, f ∈ c ∗ bo‘lsin. U holda f (x) = ξ 0 f (e 0 ) + lim k→∞ k X n=1 (ξ n − ξ 0 ) f (e n ) = = ξ 0 η 0 + lim k→∞ k X n=1 (ξ n − ξ 0 ) η n , bunda η 0 = f (e 0 ) va η n = f (e n ), n ∈ N. Endi f (x) sonini boshqa ko‘rinishda ham yozish mumkin ekanligi- ni ko‘rsatamiz. Buning uchun ε n sonlarni ε n = sign η n ko‘rinishda aniqlaymiz. Har bir m ∈ N sonini tayinlab, x (m) = (˜ ξ n ) ∈ c nuq- tani quyidagicha saylab olamiz: n ≤ m bo‘lganda ˜ ξ n = ε n , n > m bo‘lganda ˜ ξ n = 0. U holda kx (m) k ≤ 1. Natijada |f (x (m) )| = ¯ ¯ ¯ ¯ ¯ m X n=1 α ˜ ξ n η n ¯ ¯ ¯ ¯ ¯ = m X n=1 |η n | ≤ kf k. m ∈ N ning ixtiyoriyligidan, ∞ P n=1 |η n | < +∞ kelib chiqadi, ya’ni (η n ) ∈ ` 1 . Demak, har bir x = (ξ n ) ∈ c elementi uchun ∞ P n=1 ξ n η n qator absolyut yaqinlashuvchi va f (x) = ξ 0 η 0 + ∞ X n=1 ξ n η n . (6.22) Demak, agar f ∈ c ∗ bo‘lsa, u holda ixtiyoriy x = (ξ n ) ∈ c uchun (6.22) o‘rinli, bunda ξ 0 = lim n→∞ ξ n , η 0 = const va (η n ) ∈ ` 1 . Yuqoridagidek, m ∈ N sonini tayinlab x m = (ξ n ) ∈ c nuqtani saylab olamiz: n ≤ m bo‘lganda ξ n = ε n , n > m bo‘ganda ξ n = ε 0 = signη 0 (ε n sonlari yuqorida aniqlandi). U holda kx m k ≤ 1, ξ 0 = lim n→∞ ξ n = ε 0 va f (x m ) = |η 0 | + m X n=1 |η n | + ε 0 ∞ X n=m+1 η n . Bundan kf k = sup kxk≤1 |f (x)| ≥ |f (x m )| va m → ∞ da |η 0 | + ∞ X n=1 |η n | ≤ kf k. 234 VI. Chiziqli operatorlar Har bir y = (η n ) ∈ ` 1 element (6.22) formula yordamida c fazosida biror uzluksiz chiziqli f funksionalni aniqlaydi, Shu bilan birga, kf k = |η 0 | + ∞ X n=1 |η n |. Demak, c ∗ ∼ = ` 1 . 6.3.6. ` 1 fazoning qo‘shma fazosi m fazosiga izomorf ekan- ligini ko‘rsating. Yechimi. ξ = (ξ 1 , ξ 2 , · · · , ξ n , · · · ) ∈ m bo‘lsa, u holda f (x) = ∞ X i=1 x i ξ i , x = (x i ) ∈ ` 1 (6.23) formula ` 1 fazoda chiziqli funksionalni aniqlaydi. f ning uzluksizligi |f (x)| ≤ sup k |ξ k | ∞ X i=1 |x i | = ||ξ|| m ||x|| ` 1 , ya’ni ||f || ≤ ||ξ|| m (6.24) tensizligidan kelib chiqadi. Endi ` 1 fazoda har bir uzluksiz chiziqli funksional (6.23) ko‘rinishda ekanligini isbotlaymiz. ` 1 fazosida quyidagi vektorlarni qaraylik: e n = (0 , 0 , . . . , 0 | {z } n−1 , 1 , 0 , . . .), n ∈ N. U holda x = (x n ) ∈ ` 1 elementni x = ∞ X i=1 x i e i ko‘rinishda yozish mumkin va x (n) = n P i=1 x i e i uchun ||x (n) − x|| = ∞ X j=n+1 |x i | → 0. f ∈ ` ∗ 1 bo‘lsin. U holda f (x) = f à ∞ X i=1 x i e i ! = f à lim n→∞ n X i=1 x i e i ! = § 6.3. Qo‘shma fazolar 235 = lim n→∞ f à n X i=1 x i e i ! = ∞ X i=1 x i f (e i ) = n X i=1 x i ξ i , bunda ξ i = f (e i ), i ∈ N. |ξ i | = |f (e i )| ≤ ||f || dan (ξ i ) ∈ m. Demak, ||ξ|| m = sup k |ξ k | ≤ ||f ||. (6.25) (6.24) va (6.25) dan ||f || = ||ξ|| kelib chiqadi, ya’ni Download 1.55 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling