Kurilishda metrologiya standartlash va sifat nazorati kuzatish fanini maksad va masalalalari

Qishloq xo‘jaligi maxsulotlarining sifatini nazorat qilish


Reja:

1. 
   Metrologiya
   
2. 
   Standartizatsiya
   
3. 
   Standartlar sanoat rivojlanishiga katta ta’sir kursatadi.
   

Kurilishda metrologiya standartlash va sifat nazorati kuzatish fanini maksad va masalalalari
Inshootlarni sinash fani katta xalk xujalik axamiyatiga ega Inshootlarni sinash fani uzok tarixga ega bulib, uning boshlanishi mashxur italyan olimi Leonardo Da Vinchi (1452-1519). Bu fanning keskin tarakiyoti oxirgi payitda amalga oshdi. Inshootlarni sinash faniga Urta Osiyolik olimlarning xissasi bekiyosdir. Masalan: Samarkand, Buxoro, Urgench, Xiva shaxarlarida 1X-XU asrlarda bunyod etilgan arxitektura yodgorliklarining konstruksiyalari egiluvchan bulib fakat Samarkanddagi Bibixonim masjidining konstruksiyasi bikr bulgan. Shuning uchun bulsa kerak bu yodgorlikning boshkalarga nisbatan kup deformatsiyalanishidir. Demak usha davr me’morlari konstruktiv sistemalar turlari, ularning ishlash kobiliyatlarini tajriba va nazariy tomonidan yaxshi bilganlar.
Rossiyada bu fanning kengrok rivojlanishi asosan kupriklarda amalga oshirildi. Masalan: birinchi tajriba Leningrad shaxrida Neva daryosiga kuriligan kuprikni 1:10 masshtabda modelini kurib unda keng kulamda tajribaviy ishlar amalga oshirilib undan keyin kurilishga ruxsat etilgan.
Naturaviy sharoitda tajriba utkazish asosiy kuzda tutilgan narsa inshootni mustaxkamligi, ustivorligi xamda bikirligini aniklash bulib inshootni bu kursatkichlar tulik xolatini olib boradi. Inshootlarni yuk kutarish kobiliyati, zilzila bardoshligini aniklash uchun tajribaviy ishlar Rossiya, Ukraina, Kozokiston, Kavkaz orti olimlari tomonidan xam olib borilgan.
Uzbekistonda keng kulamdagi tajribaviy ishlar 1960 yillarga tugri keladi.
Kup sonli naturaviy sinashlardan ayrimlarini, ya’ni SNG ning kuzga kuringan buyuk olimlarining ishlarini kursatish kifoya.
1919 yildan boshlab kuprikning turkum sinash ishlari professor N.S.Streleskiy (1886-1890) raxbarligida olib burildi.
Noyob eksperimental izlanishlar Dnepro GRESda prof. Nilendar S.A.(1930-1933) raxbarligida amalga oshirildi.
Kavkaz, Ukraina va Kozokiston olimlari tomonidan natural inshootlarda, modellarida, xamda ayrim bulaklarida (fragment-larida), yuk kutarish kobiliyati va zilzila bardoshligini baxolash eksperimental izlanishlar olib bordilar.
Uzbekistonda 60-yillardan boshlab, turar-joy, fukaro va sanoat inshootlarida naturaviy olib borilmokda. Uning asosiy maksadi inshootlarning xakikiy ishlashiga baxo berishda iborat.
Natural sinash natijalariga asoslanib inshootlarning xisoblash sxemalari aniklanadi va konstruksiyalari takomillash-tiriladi.
Uzbekistonda inshootlarning keng kulamda ilmiy izlanishlar olib borilishi, akad. Urozboev M.T., Kobulov V.K. va prof. Abdurashidov K. raxbarligida olib borilgan va olib borimokda.