Kur’ân-ı Kerîm’in yedi harf üzere (‘alā sab‘ati a ḥruf) indirildiğini bildiren

Neden Başka Bir Sayı Değil de Yedi 
Ḥ
arf?
İbnu’l-Cezerī , alimlerin ekseriyetinin Arap kabilelerinin yedi temel grupta
toplandığı ya da hali hazırda yedi ‘saf’ lehçe (al-luğāt al-fu
ṣ
ḥ
ā) bulunduğu ve
hadiste kastedilenin bu lehçeler olduğu kanaatinde olduklarını söyler. Ona
göre her iki anlayış da destekleyici delilden yoksun boş bir iddiadan başka bir
şey değildir.
Bir başka grubun ise ‘yedi’ kelimesiyle bizzat bu sayının kastedilmesi ge-
rekmediği, bunun yerine genişlik ve kolaylık anlamına geldiği ve dolayısıyla
Allah Teālā’nın bununla ilgili müsaadesi olduğu sürece kişilerin Kur’ān’ı Arap
diyalektlerinden herhangi biriyle okuyabileceği görüşünde olduklarını söy-
86 İbnu’l-Cezerî, Naşr, i. 25.

---

SÖZLÜ KOMPOZİSYON, YAZILI KOMPOZİSYON
VE YEDİ HARF HADİSİ
353
ler. Araplar 7, 70 ve 700 sayılarını her zaman bizzat karşıladıkları miktarlar
için değil, daha büyük miktarları ve/veya herhangi bir miktarı kastetmeksizin
mübalağa maksadıyla kullanmışlardır. Allah Teālā söyle buyurur: ‘bir tanenin
yetmiş başak verdiği gibi’ (K. 2. 261), ve ‘onların bağışlanması için yetmiş defa
yalvarsan da’ (K. 9. 80); Hz. Peygamber (s.a.v.) de iyi amellerin sevabından
bahsederken söyle buyurmuştur: ‘yedi yüz kata kadar çıkar veya daha fazlası-
na’
87
.
Karşıt-delil teşkil edebilecek bir hadis literatürde yer almasaydı bu görüş
isabetli olabilirdi İbnu’l-Cezerī ’ye göre. Söz konusu hadiste Cebrāil (a.s.)
Kur’ān’ı bir harfe göre ilettiğinde Mikāil (a.s.) Hz. Peygambere daha fazla-
sını istemesini önerir. Hz. Peygamber bunun üzerine Allah’tan ümmetine
kolaylık sağlamasını ister Cebrāil (as) de Kur’ānı iki harfe göre iletir. Mikāil
(a.s.) yine Allah’tan daha fazlasını istemesini önerir, o da Allah’tan ümmetine
kolaylık sağlamasını ister ve Cebrāil (a.s.) üç harfe göre iletir ve yedi harfe
ulaşıncaya dek bu şekilde devam eder. Fakat Ebū Bekra’nın rivayetinde şöyle
denir: ‘Mikāil’e (a.s.) baktım, o susunca son sayıya ulaşıldığını anladım’, bu
hadise göre genel bir miktar yerine muayyen bir sayının kastedildiği anlaşıl-
maktadır
88
.
Bize göre ‘yedi’ sayısıyla genel bir miktarın ifade edildiği, yani sınırlı dü-
zeyde bir çeşitliliğin kastedildiği fikri geçerliliğini korumaktadır, zira harf sa-
yısının altı ya da sekiz değil de yedide sonlandırılmasının sebebini ‘sınırlı dü-
zeydeki çeşitliliği’ hiçbir sayının yedi sayısından daha iyi ifade edemeyeceğine
bağlayacak bir görüş ileri sürülebilir. Başka bir deyişle hadis sonuçta müsaade
edilmiş ‘yedi düzey’- ‘yetmiş düzey’ veya ‘yedi yüz düzey’ yerine- miktarında
bir değişkenliğin hala var olduğunu anlatır.
İbnu’l-Cezerī , çoğunluğun görüşü olan ‘yedi diyalekt’ tezi ile azınlığın
görüşü olan ‘yedi farklı içerik kategorisi’ açıklamasını bir kenara bırakarak
meseleyle ilgili kendine has anlayışını ortaya koyar ve şöyle der:
Bu hadsin müşkül tabiatı hakkında otuz yıl kadar bir süre düşündüm ve
nihayet Allah bana doğru olmasını ümit ettiğim bir anlayışı gösterdi. Bütün
kıraat çeşitlerini – bunlar güvenilir (
ṣa
ḥ
ī
ḥ
), standart dışı (şāz), sağlam olma-
yan (
ḍ
a‘īf) ya da reddedilmiş (munkar) rivayetler olabilir – ve aralarındaki
farklılıkları dikkate aldım ve bütün kıraatleri içine alan yedi varyasyon türü
taksimatı yapılabileceğini gördüm.
87 Bkz., örneğin, en-Nevevī, An-Navavī’s Forty Hadith [= Matn al-araba‘īn al-navaviyya]
(çeviri Ezzeddin Ibrahim ve Denys Jonson-Davies; Dımaşk: The Holy Koran Publishing
House, 3. Baskı, 1977), 116-17 (hadis numarası 37).
88 İbnu’l-Cezerî, Naşr, i. 26.

---

354