Kur’ân-ı Kerîm’in yedi harf üzere (‘alā sab‘ati a ḥruf) indirildiğini bildiren

İstidrat: Çağdaş Avrupa-Amerikalı Bilginlerin Kur’ān’a Bakışı
Fred Donner ‘The Qur’ān in Recent Scholarship: Challenges and
Desiderata’(Bilimsel Yeni Çalışmalarda Kur’an: Meydan Okumalar ve İhtiyaç-
lar) başlıklı bir makalede ‘Kur’an ile ilgili akademik çalışmaların bir sonraki
aşamaya geçmesine yardımcı’ olmak için ona göre Kur’an ile ilgili yöneltilmesi
gereken ‘beş temel ve birbiriyle ilişkili’ soru vardır
132
. Soruların dördü- ya da
dört sorunun bir kısmı-araştırmamızla yakından ilgilidir. Bu soruların ilki:
Bugün sahip olduğumuz haliyle Kur’an’ın dayandırılabilecek orijinal versi-
yonu diyebileceğimiz bir aslı var mıdır?
Demek istediğim bir ‘Ur-Kur’an’ [yani Orijinal-Kur’an ç.n.] var mıdır?…
sınırları çizilmiş ve kesin bir tarihsel bağlamda (yani belirli bir mekan ve za-
manda) görülmüş, bugünün Kur’an’ının habercisi niteliğinde ‘tamamlanmış’
bir metin var mıdır? Bir ‘Ur-Kur’an’ın var olduğu düşüncesi İslam geleneğinin
sabitesidir, bu gelenek, bildiğimiz haliyle Kur’an’ın Hz. Muhammed’e (s.a.v.)
yedinci asırda vahyedilen Allah’ın sözlerinin tam ve kelimesi kelimesine ak-
tarımı olduğunu kabul eder; İslam geleneğinin bakış açısına göre bugünün
Kur’anı aslında ‘Ur-Kur’an’la aynıdır
133
.
viren Abdasamad Clarke; London: Turath Publishing, 2006), 154, haber no. 274 (Ebu
Ḥ
anīfe’den).
132 Fred M. Donner, ‘The Qur’ān in Recent Scholarship: Challenges and Desiderata’ Gabri-
el Said Reynolds baskısında, The Qur’ān in Its Historical Context (London ve New York:
Routledge, 2008), 29-50, 31’de.
133 A.g.e., 31.

---

SÖZLÜ KOMPOZİSYON, YAZILI KOMPOZİSYON
VE YEDİ HARF HADİSİ
371
Sadece şunu söyleyebilirim, önceki bölümlerde anlatılanlardan sonra ge-
leneksel âlimlerin büyük çoğunluğunun bu noktadaki görüşünün aslında bu
olmadığı ortaya çıkmış olmalıdır, her ne kadar bu görüş günümüzde birçokla-
rına yabancı olsa da. Dahası, vahyin ‘tam, kelimesi kelimesine aktarımı’ olan
tekbiçimli ‘tamamlanmış’ tek metin varsayımı, yedi harfe göre vahyedilmiş ve
tilavet edilmiş çok biçimli metin mefhumuyla yer değiştirmelidir.
Donner’in ikinci sorusu: ‘Var olduğunu varsaydığımız takdirde ‘Ur-Kur’an’
nasıl bir tabiata sahiptir?’
134
Bu varsayım doğrultusunda Donner ‘sözlü gele-
neğin orijinal metnin oluşumunda oynamış olabileceği rolü’ tartışır ve ‘sözlü
gelenek’ ifadesiyle metnin sonraki dönemlerde sözlü olarak aktarılması mese-
lesini değil de metnin yazılı kompozisyon karşıtı olan sözlü sunum biçimin-
de tilavet edilen bir asıl olabilme ihtimalini kastettiğine dikkat çeker. Şöyle
devam eder:
Neuwirth, ‘Kur’an’ın kendine özgü sözlülüğü’ olarak isimlendirdiği özel-
liğin Kur’an’ın üslubuna yansıdığını anlatır. Yalnızca biçimsel özellikleri te-
melinde Kur’an’ın hem sözlü formüllerle hem de halkkıssalarıyla dolu olduğu
savunulmuştur.
Bu çıkarımlar yeterince makul görünüyor, fakat cevaplanması gereken soru
‘Ur-Kur’an’ın sözlülüğü ile Lüling ve Luxenberg’in teorileri gibi Kur’an’ın ya-
zılı metin olduğunu ileri süren teoriler arasında nasıl bir ilişki vardır sorusu-
dur. Herhalde Daniel Madigan’ın, Kur’an’daki kitāb (normal olarak kitap)
kelimesinin geniş ve dar anlamıyla kullanılışını anlamak için sarf ettiği çaba
burada yol göstermeye yardımcı olacaktır, mamafih birçok bilim adamı onun
bu argümanıyla ikna olmuş görünüyor
135
.
Gerçekten Madigan’ın mükemmel çalışmasının dikkate alınması gerekti-
ğini (yukarıya bkz. 123. ve 124. dipnotlar), ve Lüling ile Luxenberg’in teo-
rilerinin aksine yazılı metin vurgusunun azaltılmasına ihtiyaç duyulduğunu
söyleyebiliriz.
Donner devam eder:
Sözlü kompozisyon sorusu Kur’an metninin sonradan istikrara kavuştuğu-
nu söyleyen Wansbrough’un teorisini tartışma zeminine taşıyabilir. Onun te-
mel argümanlarından biri, aynı bilgiye yer verilen Kur’an’ın birçok paragrafın-
da kelime ve ifadelerin birbirine çok yakın olması, fakat aynı olmaması, zama-
nın belirli bir diliminde yavaş yavaş gelişmiş bir metnin varlığını yansıttığıdır.
Bununla birlikte benzer paragraflar aynı hikâyenin birbirine yakın zamanlarda
gerçekleştirilen farklı sözlü icralarının kopyaları gibi görülemez mi, bir poli-
134 A.g.e., 32.
135 A.g.e., 34.

---

372