Kurs ishi Al-Xorazmiy nomli Urganch Davlat Universiteti

. Demak, Urxun –Yenisey bitiklarida tasvirlangan voqyealar bugungi zamondoshlarimizga ham muhim tarbiya vositasi bo’lib xizmat qiladi. Masalan, Tunyuquq bitiklarida shunday so’zlar yozilgan: “Turk xalqi boshboshdoqlikka, o’zibo’larchilikka, beparvolikka yo’l qo’ydi… O’zining xoni bilan birga bo’lmadi. Tabg’achga taslim bo’lganligi uchun, tangri o’l degan shekilli, turk xalqi o’ldi, yo’q bo’ldi, tugadi. Turk sir xalqi yerida birorta ham urug’ qolmadi”.

• 
  . Demak, Urxun –Yenisey bitiklarida tasvirlangan voqyealar bugungi zamondoshlarimizga ham muhim tarbiya vositasi bo’lib xizmat qiladi. Masalan, Tunyuquq bitiklarida shunday so’zlar yozilgan: “Turk xalqi boshboshdoqlikka, o’zibo’larchilikka, beparvolikka yo’l qo’ydi… O’zining xoni bilan birga bo’lmadi. Tabg’achga taslim bo’lganligi uchun, tangri o’l degan shekilli, turk xalqi o’ldi, yo’q bo’ldi, tugadi. Turk sir xalqi yerida birorta ham urug’ qolmadi”.
  
• 
  Ko’rinib turibdiki, turk qavmlarinig ajralib ketishi natijasida ularning boshiga katta fojialar tushgan. Shundan keyin Bilga hoqon, Kultegin va Tunyuquqlar boshchiligidagi ozodlik harakati tufayli yana turk davlati qaddini tikladi. Sharqiy Turkistonda topilgan “Ta’birnoma” nomli asar ham Urxun – Yenisey yozuvida bo’lib, u qog’ozga bitilgan edi. Bu yodgorlikning ham tarixiy – badiiy qimmati nihoyatda kattadir.
  

Arablar islom dinini turkiy xalqlar orasiga VIII asrdan boshlab tarqata boshlagan. Kavkaz va O’rta Osiyodagi turkiy xalqlarga islom dini juda katta kurashlar, urushlar bilan majburiy ravishda o’tkazildi. Keyinchalik esa ko’pgina turk elatlari bu dinni ixtiyoriy ravishda qabul qildi. Hozirgi turkiy xalqlarning ko’pchiligi islom diniga e’tiqod qiladi.Chuvash, gagauz kabi turkiy xalqlar esa xristian diniga; yoqut, oltoy kabi turkiy xalqlar esa budda diniga e’tiqod qilishadi.

• 
  Arablar islom dinini turkiy xalqlar orasiga VIII asrdan boshlab tarqata boshlagan. Kavkaz va O’rta Osiyodagi turkiy xalqlarga islom dini juda katta kurashlar, urushlar bilan majburiy ravishda o’tkazildi. Keyinchalik esa ko’pgina turk elatlari bu dinni ixtiyoriy ravishda qabul qildi. Hozirgi turkiy xalqlarning ko’pchiligi islom diniga e’tiqod qiladi.Chuvash, gagauz kabi turkiy xalqlar esa xristian diniga; yoqut, oltoy kabi turkiy xalqlar esa budda diniga e’tiqod qilishadi.
  

• 
  Turk ellaridan yetishib chiqqan sarkardalar ham tarixda juda mashhur bo’lganlar. Ular haqida ko’plab tarixiy hujjatlar bizgacha yetib kelgan. Ayniqsa, turkiy xalqlar davlat qurishda, imperiyalar barpo etishda dunyoda yetakchi o’rinda turadi. Faqat XIX asr oxiri va XX asrlarga kelib, turkiy xalqlar barpo etgan imperiyalar parchalanib ketdi. Buning sabablaridan biri, ular o’rtasidagi inoqlikning yo’qligi, bir – biri bilan olib borgan nizolar va urushlar bo’ldi. Sharqda arablar istilosi bir oz susaygach, uning o’rniga dastlab Samoniylar dinastiyasi davlat tepasiga keldi. Keyinchalik esa Qoraxoniylar, Saljuqiylar, G’aznaviylar va Xorazmshohlar kabi turkiy saltanatlar vujudga kelgan edi. Bularning qariyb barchasi turkiy qavmlardan chiqqan, tarixda mashhur bo’lgan hukmdorlardan edi. Ana shular tuzgan davlatlarqariyb ming yillardan buyon yashab, davom etib kelmoqda.