Kurs ishi mavzu: Kulonimetriya Kurs ishi rahbari: Roʻzimamatova G. Andijon – 2023 Mundarija

Molekulyar orbitallar va orbitallar va electron zichligi taqsimoti.

Molekulyar orbitallar va elektron zichligi taqsimoti molekulalarning elektron tuzilishi va bog'lanishini tushunishda asosiy tushunchalardir. Keling, ularning rollarini ko'rib chiqaylik:
Molekulyar orbitallar:
Molekulyar orbitallar (MO) molekula tarkibidagi atomlardan atom orbitallarining (AO) bir-birining ustiga chiqishi yoki birikmasi natijasida hosil bo'ladi. MO nazariyasi oddiyroq valentlik bog'lanish nazariyasiga nisbatan elektron taqsimoti va bog'lanishining to'liqroq tavsifini beradi.
MO nazariyasida molekulyar orbitallar atom orbitallarining chiziqli birikmalari sifatida ifodalanadi. Olingan molekulyar orbitallar bog'lovchi (pastroq energiya) yoki antibog'lanish (yuqori energiya) bo'lishi mumkin. Elektronlar bu molekulyar orbitallarni Pauli istisno printsipi va Xund qoidasiga ko'ra egallaydi.
Molekulyar orbitallar alohida atomlarda joylashishdan ko'ra butun molekula bo'ylab tarqaladi. Ular molekulada elektronlarning fazoviy taqsimlanishini tavsiflaydi va atomlar orasidagi bog'lanish, antibog'lanish va bog'lanmagan o'zaro ta'sirlar haqida ma'lumot beradi. Molekulyar orbitallardagi elektron zichligi molekulaning barqarorligi va reaktivligini belgilaydi.
Elektron zichligi taqsimoti:
Elektron zichligi molekuladagi elektronlarning fazoda taqsimlanishini anglatadi. U kosmosning ma'lum bir nuqtasida elektronni topish ehtimolini ifodalaydi. Elektron zichligi taqsimoti elektron zichlik funktsiyasi (ps ^ 2) bilan tavsiflanadi, bu ma'lum hajmdagi elektronni topish ehtimoli zichligini beradi.
Elektron zichligi taqsimoti molekulalarning kimyoviy va fizik xususiyatlari haqida qimmatli ma'lumotlarni beradi. Bu molekulalarning shakli, hajmi va qutblarini aniqlashga yordam beradi. Elektron zichligi yuqori bo'lgan joylar elektronlar eng ko'p topiladigan hududlarga to'g'ri keladi, masalan, bog'lanish hududlari yoki elektronlarning yolg'iz juftlari.
Elektron zichligi taqsimoti bog'lanish tartibi tushunchasi bilan chambarchas bog'liq. Molekulalarda bog'lovchi elektronlar bog'langan atomlar orasidagi yuqori elektron zichligiga hissa qo'shadi, antibog'lanish elektronlari esa kamroq elektron zichligiga hissa qo'shadi. Kimyoviy bog'lanishning kuchi bog'langan atomlar orasidagi elektron zichligi bilan bog'liq bo'lishi mumkin.
Bundan tashqari, elektron zichligi taqsimoti van der Vaals kuchlari, vodorod bog'lanishi va dipol-dipol o'zaro ta'sirlari kabi molekulalararo o'zaro ta'sirlarni tushunishda hal qiluvchi rol o'ynaydi. Bu moddalarning fizik xususiyatlariga, shu jumladan qaynash nuqtasi, erish nuqtasi va eruvchanligiga ta'sir qiladi.
X-nurli kristallografiya va elektron zichlik xaritasi kabi eksperimental usullar molekulalarda elektron zichligi taqsimoti haqida to'g'ridan-to'g'ri ma'lumot beradi. Nazariy hisob-kitoblar, masalan, zichlik funktsional nazariyasi (DFT) elektron zichlik taqsimotini bashorat qilish va tahlil qilish uchun ham qo'llaniladi.
Xulosa qilib aytganda, molekulyar orbitallar va elektron zichligi taqsimoti molekulalarning elektron tuzilishi, bog‘lanishi va xossalarini tushunishda muhim ahamiyatga ega. Molekulyar orbitallar molekula ichidagi elektronlarning taqsimlanishi va bog'lanish o'zaro ta'sirini tavsiflaydi, elektron zichligi taqsimoti esa fazoviy joylashuv va elektronlarni topish ehtimoli haqida tushuncha beradi. Bu tushunchalar kimyoviy bog‘lanish, reaktivlik va molekulyar xossalarni o‘rganishda markaziy o‘rin tutadi.

2.