Kurs ishi mavzu: “sinfdan tashqari o'qish darslarida qudrat hikmat ijodini o'rganish”

Mahalla-ko’y ko’chada
Chuvurlashib qor kurar,
Esib sovuq izg`irin:
− Tezroq yur! — deb buyurar.

− Quyidagi to’rtlikning keyingi ikki misrasidagi so’zlarning ma`nosini tushuntirishga harakat qiling.

Pirpiratib ko’zini
Avtobuslar o’tadi.
Qahraton qish hovurni
Mo’rkon kabi yutadi.

Mustaqil ish. 1-topshiriq: She’rni ichingizda qayta o’qing. Qaysi misrada o’xshatish borligini aniqlang.

Tomlar kiydi oq qalpoq
Hovlilarda sen tepa.
Osmon elak, nazdimda,
Shahrimizga un separ.
− Oxirgi to’rtlikdagi “O’rar kumush choyshabga” misrasida ham o’xshatish bor. 2-topshiriq: She’rdan qorga berilgan buyruqni topib o`qing.
Yetar shuncha yoqqaning
Uzoq dala, qirga bor! (buyruq)
Vodiylarga fayz berib
Gullat bog`-u rog`ini. ( buyruq)
O’ra kumush choyshabga,
O’lkamning har yog`ini.
3- topshiriq: Jonsiz narsalar she’rda jonli qilib ifoda etilgan misralarni topib o`qing.
Ular seni kutmoqda
Har zarrangga bo’lib zor.
Savab bulut to’shagin
Qish to’zg`itar momiq par.

4- topshiriq: Shoir quyidagi misralarda nimalarni nazarda tutadi? Osmon elak nazdimda Shahrimizga un separ... O’ra kumush choyshabga O’lkamning har yog`ini. 5- topshiriq. She’r matni asosida xattaxtaga yozilgan so`zlarning ma`nosini izohlang: to’zg`itar, momiq par, oq namat, nazdimda, zarra.

6. She’rdagi qahramonlar ustida ishlash. − She’rda nimalar haqida gap boryapti? Ularni she’rdagi qahramonlar deyish mumkinmi? Nima uchun? − She’rda ishtirok etgan qahramonlarni ayting (Qish, izg`irin, avtobus, osmon). − She’rda kim g`orga qarata gapiryapti? (Shoir) − Shoirning qorga qarata aytgan gaplarini topib o’qing.
7. Ijodiy ish uchun topshiriq: She’r mazmuniga mos rasm chizish. She’rdan olgan taassurotingizdan foydalanib, qish, qor, sovuq haqida 4-5 gapli matn tuzing. Matningizda she’r matnidagi quyidagi so’z va iboralardan foydalaning: momiq par, oq choyshab, qahraton qish, osmon elak, qor zarralari, izg`irin, fayz beradi, oq kiyimda.
Bolalarning suyukli shoirlaridan biri boigan Qudrat Hikmat «Do‘stlar,
bering qo‘lga qo‘l» she' rida Quddus Muhammadiyning fikrini davom ettirib,
shunday yozadi:


Tinchlik doim saqlanar,
Qasd qilgan majaqlanar.
Do‘stlar, bering qo‘lga qo‘l,
Urushga hech qoymang yo‘l»!

Hozirgi zamon o‘zbek bolalar adabiyotida tinchlikning asosiy garovi bo‘lmish do‘stlik mavzusi tobora kengayib bormoqda.

1925-1968).
Qudrat Hikmatning bolalar shoiri sifatidagi qirralari rang-barang. Uning badiiy olami nihoyatda boy. Shoirning so‘z va topilmalari, o‘z fikrini badiiy tamsillar yordamida obrazli ifodalash orqali betakior badiiy nutq yarata olish mahorati o‘ziga xos uslubinii belgilaydi.
Qudrat Hikmatning mehnat faoliyati ham asosan,bolalar matbuoti va nashriyotlarida kechgan. Qudrat Hikmat she’rlaridagi link qahramonlar obrazi, umuman bolalik olami ifodasi keng va mo‘l. Ularning ko'pchiligi juda kichkina, hatto endi tili chiqqan-u shunda ham o‘z mulohazasiga ega. Shoirning “Ajoyib’ she’ri shu jihatdan e’tiborli. She’rda lirik qahramonning kechinmalari kichkintoy qizaloqning fe’l xarakter xususiyatini eng yorqin detailarda izohlay olishi orqali teranlashadi. U qiznining do‘mbillab yurishini, chug‘urlashini behuda ta’kidlamagan. Demak qizchasi endi 3-4 yoshga kirib, biyron gapirishga o'tayapti. Ammo hali na o‘ simliklar va na tabiat hodisalarmi yaxshi tushunmaydi. Shu sababli osmondagi quyoshni ham o‘zining qolidagi pufagi kabi tasavvur qiladi:


Talpinib der quyoshga
Qarang ular katta shar
Ustlariga o'rashib
Qo‘yishibdi tilla zar
Unga o‘rtoq yuboray
Qulog‘iga gul taqib
Bog‘imizdan ketmasin