Kurs-ishi-tasviriy-sanat

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI
OLIY VA O’RTA MAXSUS TA‘LIM VAZIRLIGI
Samarqand Davlat Unverstiti
------------------------------------------------------------------------

KURS ISHI
Mavzu:
Bajardi:
Qabul qildi:
Samarqand-2023


Mavzu: Boshlang`ich sinf o`quvchilarida tasviriy san`at asoslari ustida ishlash ko`nikmasini shakllantirish

Reja:
Kirish
Asosiy qism:
1. Tasviriy san’atning o ‘quvchilar ta’lim-tarbiyasidagi
roli va o ‘rni
2. Maktab tasviriy san’atining dastur va darsliklari
3. I — VII sinflarda tasviriy san’at darslari.
4. 1 — IV sinflarda tasviriy san’at va badiiy mehnat darslari
Xulosa
Foydalanilgan adabiyotlar

Kirish
M amlakatimizda Kadrlar tayyorlash Milliy dasturining ishlab chiqilishi va uning amalga oshirilishi ta ’lim-tarbiya jarayonida m uhim ahamiyat kasb etadi. Chunki, milliy kadrlar tayyorlash va ularni har tom onlam a rivojlantirish yuqori malakali o ‘qituvchi-pedagoglarni tayyorlash bilan birga, yosh avlodga ta ’Um-tarbiya berishni ham yuqori saviyada olib borish uchun asosiy omil bo ‘lib xizmat qiladi.

M a’lumki, ta’lim-tarbiya jarayonida boshlang‘ich sinflar ta’limi alohida bosqich bo‘lib, bu davr bola shaxsini eng jadal rivojlanish davri hisoblanadi. Chunki 5 — 6 yoshdan 10 —11 yoshgacha bo‘lgan davrda bola shaxsi yetuklik va o ‘smirlik davxiga zamin yaratadi. Ayni shu davr bola shaxsining ko‘rish, kuzatish, idrok etish, tasawur va tafakkur qilishga 0‘rganish jarayonidagi eng shiddatli bosqich bo‘ladi.
Shu boisdan ham boshlang‘ich sinf o ‘qituvchilari tayyorlaydigan pedagogika o‘quv yurtlari o ‘quv rejalari va dasturlarining bugungi kun talabi darajasida bo‘lishiga e’tibor qaratish
Tasviriy san'at inson ongiga tezda ta'sir etib, unda ezgu hislar uyg'otadigan, ma'naviy olamini boyitadigan san'at turlaridan biridir. Shu bilan birga, tasviriy san'at inson shaxsining shakllanishi va kamolga yetishiga yordam beradigan tarbiyachi hamdir.Shu jihatdan ham umumiy o’rta ta’lim maktablari va kasb-hunar kollejlarida yosh avlodni har jihatdan barkamol insonlar qilib tarbiyalashda tasviriy san’atning ham o’z o’rni bor.
San'atkor o'z asarlarida voqea va hodisalar, turli holatlarning ma'lum bir ko'rinishini ifodalab, tasvir orqali ichki mohiyatni ochib, kishilarning ma'naviy qiyofasi, psixologik (ruhiy) holati va fikrlarini tasvirlaydi.
„Tasviriy san’at va uni o ‘qitish m etodikasi“ fani mutaxassis-likning asosiy o ‘quv fanlaridan biri hisoblanadi. Chunki, bu fan bo ‘lajak o‘qituvchi-pedagoglami estetika hamda san’at asoslari b ila n q u ro lla n tira d i, tab iatd ag i, jam iy atd ag i va s a n ’atdagi go‘zallikni ko‘ra bilishga o ‘rgatadi. Shuningdek, bu fan ayniqsa, o ‘q itu v ch ilik kasbi u c h u n zaru r h iso b lan g an rasm ch izish m alakasini shakllantiradi. D em ak, boshlang‘ich sinf o ‘qituvchisining rasm chizishni bilishi boshqa o ‘quv p red m etlarn i o ‘qitish samaradorligini oshirishda m uhim omil hisoblanadi.
Y uqoridagilardan k o ‘rinib tu rib d ik i, Unverstetlarda o ‘qitiladigan „Tasviriy san ’at va uni o ‘qitish m etodikasi“
fani har tom onlam a shakllangan boshlang‘ich sinf o ‘qituvchisini tayyorlash, unga estetika, san’at va materialistik tushunchalam i berish va rasm chizish ko‘nikmalarini shakllantirish bilan birga:
1) bo'lajak boshlang'ich sinf o'qituvchilarini tabiat, jam iyatdagi narsa va hodisalami kuzatish, ko'rish, ulam i ilmiy asosda idrok etishga o ‘rgatish;
2) talabalaming badiiy didi, estetik tushunchasi, dunyoqarashi, go'zallikni his etishi, ijodiy iste’dodi va ijodkorlik qobiliyatini tarbiyalash;
3) rassomchilikning barcha tu r va janrlaridagi san’at asarlarini ko‘ra bilish, idrok etish, ulam i qalbaki rasmlardan farqlay olish ko‘nikmalarini rivojlantirish;
4) narsa, voqea, hodisalar tasvirini — rasmini chiza biUsh, ulam i ijodkorlik asosida bajarishga oid m alaka-ko‘nikmalar hosil qilish;
5) bo'lajak pedagoglarga eng oson, qisqa, ilmiy va didaktik prinsiplar asosida, zamonaviy uslubda rasm chizishni o‘rgata olish kabi vazifalami qo‘yadi.
Shunga ko‘ra metodika kursi:
1. San’at nazariyasidan qisqacha m a’lumot berish.
2. Rasm chizishni o'rgatish b o ‘yicha qalamtasvir, rangtasvir, kompozitsiya, badiiy bezash, loy va plastilin bilan ishlash va san’at asarlarini o'rgatish.
3. Boshlang'ich sinf o'qituvchilariga rasm chizishni zam onaviy, eng samarali uslublarda o'rgatish bo'yicha m etodik tavsiyalar berish kabilami o ‘z ichiga oladi.
Shu boisdan qo'llanm ani yaratishda asosiy e ’tibor boshlang‘ich sinf va m ehnat o ‘qituvchisi u chun zarur b o ‘ladigan bilim va ko‘nikmalam i berishga qaratildi. Rasm chizish juda oddiy narsalardan boshlansa-da, uning o'quv materiallari Davlat standard va dasturidan orqada qolmasligi zarur. Chunki, qo ‘llanm ada rasm chizishning ancha keng va murakkab jarayonlari bo'yicha nazariy va amaliy tushuncha ham da tavsiyalar beriladi.

Bulardan tashqari, o ‘quvchi san’atning har bir turi bo ‘yicha shug‘ullanish metodikasi haqida ham zarur tavsiya va m a’lum otlarga ega bo‘lish imkoniyatiga ega.

Ushbu qo‘llanm a muallifning uzoq yillik tajribalari asosida tuzilgan „Tasviriy san’at va uni o'qitish metodikasi" dasturi asosida yaratilgan b o ‘lib, R.H asanov, N.Rostovsev, Y.Shoroxov, Q.Qosimov, M.Nabiyev, N.Abdullayev, S.Bulatov, P.Alekseyev, S.Saviskiy, V.Kuzin kabi m etodist-olim larning darslik, o ‘quv-metodik qollanm alaridan ijodiy foydalanildi.
RASM CHIZISH
Pedagogika yo`nalishida boshlang'ich sinf mashg‘ulotlari va m ehnat ta ’limi o‘qituvchisini tayyorlaydigan bo‘limlarida o ‘rganiladigan tasviriy san’at fani b o ‘limning asosiy o ‘quv predmeti hisoblanadi. U bolajak o ‘qituvchi-pedagoglami tasviriy san’atning nazariy va amaliy asoslari bilan qurollantiradi.
Mazkur kurs rasm chizish, narsalami badiiy bezash, predmetlar shaklini loy va plastilindan yasash, shuningdek, realistik rasm ish-laslming ilmiy asoslari bilan tanishtirish mashg‘ulotlaridan tuzilgan.
Tasviriy san’at kursi o ‘zining maqsadi va vazifasidan kelib chiqqan holda o ‘z m azm uniga k o ‘ra: narsaning o ‘ziga qarab qalam da rasm ishlash; narsalaming yakka va guruh holatidagi rasmini rang va bo ‘yoqlarda tasvirlash; tem atik kompozitsiyalar tuzish, ularning rasmini akvarel va boshqa bo‘yoqlarda tasvirlash; buyumlarni badiiy bezatish; loy va plastilindan turli hayvonlar ham da odam tasvirini yaratish kabilardan tashkil topadi.
Mashg‘ulotlarda tevarak-atrofdagi narsa va voqealarning o ‘ziga qarab xotira va tasavvurda realistik tasvirlar yaratiladi. Narsalar, buyumlar va obyektlami badiiy jihatdan bezatish hozirgi zam on estetik talablaridan kelib chiqqan holda bajariladi.
N arsalar va predm etlarni (qush, hayvonlarni) natural va badiiy tasvirlarini loy va plastilindan ishlash malakalari o ‘quvchilarga singdirib boriladi.
Shuningdek, darslarda rangtasvir, grafika, haykaltaroshlik va amaliy san’atning ijodiy asarlari ham o ‘rganib boriladi.
M ashg‘ulo tlar jarayonida b o ‘lajak pedagog-o‘qituvchilar tasvirlashning qalam, qog‘oz, akvarel, guash bo ‘yoqlari, pastel, rangli bo‘rlar, tush, o ‘chirg‘ich, flomaster, turli xil m o ‘yqalamlar, plakat perolari, plastilin, loy, rangli qog‘ozlar bilan ishlash malakalarini egallaydilar.
Pedagogika kollejlarida o ‘rganiladigan tasviriy san’at kursi faoliyatining samaradorligi va bo ‘lajak tarbiyachilarga beriladigan nazariy ham da amaliy bilimlaming sistemali, izchil, ilmiy, puxta, asosli b o ‘lishi uchun tasviriy san’at fanini o'qitish klassik, an ’a naviy uslublarga asoslangan holda hozirgi zam on rassom-pedagog olimlarining nazariy ham da amaliy tavsiyalari bo ‘yicha narsaning o‘ziga qarab rasm chizishdan boshlanadi.1
Narsaning o ‘ziga qarab rasm chizish rasm chizishning genial asosi bo‘lib, u o ‘quvchilarga, eng aw alo, rasmi chiziladigan narsalarning shakli, tuzilishi, rangi, m azm uni va m ohiyatini m aterialistik nuqtayi nazardan ko‘rishni, bilishni, idrok etishni o ‘rgatadi. Ikkinchidan, narsalarning tuzilishidagi asosiy va ikkinchi darajali elem entlarini topa bilishni, ular tasvirini yaratishda detallar konstruksiyasi ham da kompozitsiyasining mutanosibligini ta ’minlashda muhim uslub b o ‘lib hisoblanadi.
Pedagogika fanidan m a ’lum ki, ,,m etodika“ so ‘zi (uslub ifodasi) — „ifoda etish“ m a’nosini anglatib, o ‘rgatiladigan o ‘quv materialini o ‘quvchilarga o ‘rgatish, o ‘qitish va o‘zlashtirishning nazariy ham da amaliy asosi — faoliyat yoki uslubdan iboratdir.
Tasviriy san’atda uslub rasmi chiziladigan obyektni, naturani yoki tahlil etiladigan san’at asarini o ‘quvchilarga tushuntirish yoki uning nazariy ham da amaliy asoslarini tahlil etib berish yoki o ‘rganishning yo ‘l-y o ‘riqlari dem akdir. Tasviriy san ’atni o ‘qitish uslubiyoti kursi b o lajak rassom — pedagoglarga maktabda tasviriy san’atni o ‘qitish va o ‘rgatishning eng oson, qisqa ham da ilmiy asoslangan uslubini o ‘rgatuvchi fandir.
Kursning asosiy maqsadi hozirgi zam on tasviriy san’atining qonun-qoidalari asosida o ‘rganish, un d an maktab faoliyatida foydalanish, shuningdek, maktab tasviriy san’atini o ‘quvchilarga o ‘rgatishning eng zamonaviy, samarali, sinalgan uslublari bilan qurollantirish va maktab tasviriy san’at darslarini tashkil etish bo'yicha ta ’lim-tarbiyaviy faoliyatini amalga oshirishni pedagogika va psixologiyaning eng so‘nggi yutuqlari asosida olib borishga tayyorlashdan iboratdir. Shu maqsaddan kelib chiqqan holda kurs b o ‘lajak pedagoglarga:
1) m aktab tasviriy sa n ’at o ‘quv predm etining m aqsadi, vazifasi, m azm uni va amaliy jihatlarini tushuntirib berish; 2) maktab tasviriy san ’atining dasturi va uning m azm uni bilan qurollantirish;
3) o ‘quvchilar bilan ishlashning pedagogik m ahorati bilan tanishtirish;
4) o'quvchilar bilan ta ’lim-tarbiyaviy ishlarni amalga oshirishga tayyorlash;
5) tasviriy san’atdan dars berishga tayyorlash, dars berishning uslub va didaktik prinsiplari bilan tanishtirish; 6) maktabda dars berishning tarixiy jarayonini yaxshi bilgan holda, eng samarali zamonaviy uslub va didaktik usullarni o ‘z pedagogik faoliyatida qo‘llashga o ‘rgatish;
6}b o ‘lajak rassom -pedagogni ijodkorlik ru h id a faoliyat ko ‘rsatishga o ‘rgatish kabilarni o ‘z oldiga bosh vazifa qilib qo ‘yadi. Shunga ko‘ra, kurs mazmuniga tasviriy san’atni o ‘qitish metodikasi tarixini, uning dastur va darsliklarini, tasviriy san’atni o ‘qitish jarayonida didaktik prinsiplar va predmetlararo bog‘la-nishdan foydalanish, dars va darsdan tashqari tarbiyaviy ishlami amalga oshirish, o ‘quvchilami fanga qiziqtirish, darsda o ‘quvchilarga grafik bilim berishning eng oson, qisqa asosli yo‘nalish-larining ilmiy asoslarini o ‘rgatish kabilar kiradi.

Tasviriy san’at dasturlari