Лабаратория иши №1

Текширув олиб бориладиган жой	Сана
Текширишлар сони
1	2	3	4	Ўртача
1	Аудиториядан ташқари
2	Коридор танаффусдаги вақти
3	Ташқаридаги шовқин
4	А. Темур кўчаси
5	Кўчабоғ кўчаси

ИШНИНГ НАТИЖАСИ: олинган маълумотларни тўплаб, жадвалга ёзилади ва географик ҳолатида тасвирланади.
ХУЛОСА: Лабаратория ишининг натижаси асосида хулоса қилинади, муъёрий кўрсаткичлар билан солиштирилади.
МАЪЛУМОТ УЧУН:
Шовқинларни киши қулоғига таъсири бўйича 3 гуруҳга бўлинади.
I - 30-60 ДБ – оромбахш, кишини тинчлантирадиган
II – 65-90 ДБ – нормал гаплашишига халақит берувчи товушлар
III – 90-120 ДБ – шовқинларда киши ўзини нохуш сезади.


ШОВҚИННИНГ РУХСАТ ЭТИЛГАН ДАРАЖАСИ.

№	Объект номи	ДБ шовқин кўрсатгичи
1	Касалхона, санатория	35
2	Хонадонларда	40
3	Ётоқхонада	45
4	Синф хоналарида	40
5	Кинотеатр ва театр	35
6	Стадионда	60
7	Аудиторияда	40
8	Ошхонада	55
9	Темирйўл вокзалида	60
10	Серқатнов кўчада	65
11	Шахарда	65
12	Қишлоқда	40-45

ЛАБАРАТОРИЯ ИШИ № 5
МАВЗУ: МУҲИТНИНГ ЁРУҒЛИК КУЧИНИ АНИҚЛАШ.
МАҚСАД: Талабаларга атроф-муҳитни табиий ва сунъий ёруғлик
кучини аниқлаш ҳамда унинг улчаш усулини ўргатиш.
ЖИҲОЗЛАР: 1. Люксиметр Ю.116
2. Махсус ясалган қоғоз фильтрлар
3. Стол ёритгичи
ИШНИНГ БОРИШИ: Маълумки, қуёш нурлари таъсирида ўсимликларга газлар алмашинуви ҳамда азот ва минерал тузлар алмашинуви нормал ўтади. Инфрақизил нурлар иситиш хусусиятига, ультрабинафша нурлар эса фотокимёвий ҳусусиятига эга. Кўз илғайдиган қуёш нурлари таъсири жиҳатидан инфрақизил таъсирига яқиндир.
Қуёш радиацияси электромагнит ва корпускуляр нурланиш ҳисобланади. Электромагнит радиация – элетромагнит тўлқин асосида тарқалади. 300 км/сек тезлиги билан ва ер юзаси тўғри ва тарқалувчи радиация шаклида тушади.
Қуёш радиациясини қуриладиган спекторига 350-760 нм узунликдаги нурлар киради. Инфрақизил нурлар 760 нм ортиғи, ультрабинафша нурларига 380 нм дан кам бўлган нурлар киради. Фотосинтез 380-710 нм узунликдаги нурлардан усимликлар фойдаланилади. Шунинг учун ёруғликни инсон ва барча тирик организмлар учун аҳамияти катта.
Ёруғликни кучини ўлчайдиган асбоб люксиметр ҳисобланади. У сунъий ва табиий ёруғликни ўлчайди ва бирлиги люкс деб аталади.
ЛЮКСИМЕТРНИНГ ТУЗИЛИШИ: Люксиметр Ю116 – люксиметр ўлчагичи ва фотоэлементлари жойлашган махсус ушлагичдан иборат. Люксиметрнинг юза томонида ёруғлик ўлчаш ҳолатини ўзгартирадиган кнопка мавжуд ва ўлчаш диапазонини кўрсатадиган жадвал чизмаси келтирилган. Асбоб электромагнит тўлқинларини йиғувчи бўлиб, икки шкаладан (0-100 ва 0-30) иборат. Асбоб кўрсатгичи холатини бурагич ёрдамида “0” га келтирилади. Асбобни ён томонидан (ўлчагични) селенли фотоэлементини улайдиган вилка ёрдамида корпусга уланади. Селен фотоэлементи пластмасс корпусида жойлашган бўлиб, махсус розетка ёрдамида корпусга уланади. Ёруғлик сезадиган фотоэлемент юзаси 30см² ни ташкил этади. Хатолик даражасини камайтириш учун фотоэлемент ёй шаклида бўлиб, оқ ёруғлик йиғувчи пластмассадан ясалган. Бу пластмас фотоэлементи “к” харфи билан белги-ланади. Бундан ташқари, “М”, “Р” ва “Т” пластмасса фотоэлементлари мавжуд.
ЛЮКСИМЕТРДАН ФОЙДАЛАНИШ ТАРТИБИ:
1 Люксиметрдан фойдаланишдан олдин, ўрганиладиган жойда 10-20 минут давомида маслаштирилади.
2 Люксиметр горизонтал ҳолатда қўйилади.
3 Шкала кўрсатгичи “0” ҳолда келганлигига ишонч ҳосил қилиш керак, акс ҳолда хатолик даражаси катталашиб кетади.
4 Фотоэлементни вилка ёрдамида улагич корпусига уланади.
5 Ўлчаш ҳолати аниқланади (ўзгартиргич ёрдамида).

Ҳар бир ҳолат учун кўпайтиргич кўрсатгичидан фойдаланилади (жадвалдан). Аниқланадиган жой (сунъий, табиий) ёруғлигига қараб ўлчаш бошланади. Агар 0-100 бўлган ҳолатда ўлчанча, ўлчанадиган хона ёруғлигининг кўрсатгичидаги рақами 20 бўлса, уни 10 га кўпайтирилади ва хона ёруғлиги 200 люкс эканлиги маълум бўлади. Ўлчов 3-4 марта такрорланади ва ўртачаси ҳисобланади.

№	Назорат жойи	Сана	Ўлчамлар сони
			1	2	3	4	Ўртача
1	Аудитория – II
2	Коридор
3	10-аудитория қуёш ёруғлиги
4	Ҳовли

ХУЛОСА: Олинган натижаларга асосан хар хил шароитдаги ёруғликни кучининг хар хил бўлиши сабаблари аниқланади.
МАЪЛУМОТ УЧУН: Турли хоналар учун ёруғлик меъёри.
Уй-жой -100 лкс
Ошхона хоналари – 100 лкс
Ишлаш хоналари – 300 лкс
ЭҲМ хоналари – 400 лкс
Жарроҳлик хонаси – 400 лкс
Ўқув хонаси – 300 лкс
Врач хонаси – 150-500 лкс