Laboratoriya ishi №. 3 Mavzu: Qovushqoq bitumga ignaning botish chuqurligini aniqlash

---

Laboratoriya ishi № .3 
Mavzu: Qovushqoq bitumga ignaning botish chuqurligini aniqlash. 
Tashqi kuch ta’sirida zarralari surilishiga suyuq muhitning qarshilik 
ko’rsatish xossasi qovushqoqlik deb ataladi. 
Bitumning qovushqoqligi penetrometr ignasining botish chuqurligi bilan 
aniqlanadi. Asbobdagi har bir gradus ignaning bitumga 0,1 mm ga botganligini 
ko’rsatadi.
Penetrometr ignasining +25 
0
S haroratda bitumga botishi, standart 
ko’rsatkichda P
25
bilan va 0 
0
S haroratda esa P
0
bilan belgilanadi. Yo’l qurilishida 
ishlatiladigan qovushqoq bitumlar uchun bu ko’rsatkich 25 
0
S da 41-200 oralig’ida, 
0 
0
S da esa 5 dan kam bo’lmasligi kerak. 
1.1.-rasm. Penetrometr asbobi 
1 – ustun; 
2 – tsiferblat; 
3 – pusk knopkasi; 
4 – tsiferblat strelkasini harakatlantiruvchi sterjen; 
5 – harakatlanuvchi ignali sterjen; 
6 – po’lat idish; 
7 – taglik; 
8 – stolcha.
Kerakli jihozlar: 
Penetrometr asbobi, bitum, metall idish, termometr, suv 
hammomi, sekundomer, 0.7 mm li elak, byuks: d=55 
mm h=45 mm. 
Sinovga tayyorlash: 
Bitum +150 
0
S haroratda qizdirib, doimiy ravishda aralashtirib turish yo’li 
bilan suvsizlantiriladi. So’ngra № 0,7 mm elakdan o’tkaziladi va yuqori qirrasiga 5 
mm yetkazmay byuksga quyiladi va havo pufakchalari yo’qolguncha 
aralashtiriladi. Bitum byuks bilan birgalikda suvli hammomda 60-75 minut 
davomida harorati 25 
0
S va 0 
0
S haroratgacha sovutiladi.
 
 
 
Sinov o’tkazish: 

---

Tayyor bo’lgan bitum namunasi byuks bilan birgalikda hajmi kamida 0,5 
litrli suv to’ldirilgan boshqa idishga qo’yiladi. Suvning harorati 25 
0
S va 0 
0
S 
bo’lishi kerak. Suvli idish asbob stolchasiga qo’yiladi va ignaning uchi bitum 
yuzasiga tegar-tegmas qilib o’rnatiladi va strelka nolga qo’yiladi.
Suvning harorati 25 
0
S bo’lganda unga qo’yilgan yuk ignaning og’irligi bilan 
birgalikda 100 g, ignaning botish vaqti 5 sekund bo’lishi kerak. Suvning harorati 0 
0
S bo’lganda esa unga qo’yilgan yuk ignaning og’irligi bilan birgalikda 200 g, 
ignaning botish vaqti 60 sekund bo’lishi kerak. 
Natijalar shkaladagi ko’rsatkichlardan olinadi. Aniqlashlar bitum yuzasining turli 
nuqtalarida 3 marta takrorlanadi. Bunda nuqtalar orasi va idish chekkasidan 10 mm 
bo’lishi keark. Igna qayta botirilayotganda benzin bilan artib tozalanadi. Ignani 
botish chuqurligi deb (mm ning o’ndan bir ulushida o’lchanadi) 3 marta 
takrorlangan natijaning o’rtacha olinganiga aytiladi.