Laboratoriya ishi № Mavzu: Bitumning yumshash haroratini aniqlash. Kerakli jihozlar

---

Laboratoriya ishi № 4. 
Mavzu: Bitumning yumshash haroratini aniqlash. 
Kerakli jihozlar: 
“Xalqa va shar” asbobi, 4 ta xalqa, 4 shar, termometr, 
sekundomer, shisha yoki metall plastinkalar, pichoq, 
stakan, glitserin, dekstrin, pintset, distillangan suv, 
isitish manbai (elektr plita yoki gaz gorelkasi), 0.7 mm li 
elak. 
2.1.-rasm. Xalqa va shar asbobi 
 
1 – shisha idish; 2 – pastki plastinka; 3 – ustki 
plastinka; 4 – qopqoq; 5 – termometr; 6 – sterjen; a 
– umumiy ko’rinish; b – tajriba oldidan bitum 
surtilgan po’lat xalqa ustiga o’rnatilgan po’lat shar; 
v – tajriba so’ngida yuqori harorat ostida po’lat 
xalqa ichidagi bitum ustiga o’rnatilgan po’lat shar 
og’irligi ostida erib tushishi. 
Sinovga tayyorlash: 
Bitum +150 
0
S haroratda qizdirib, doimiy ravishda aralashtirib turish yo’li 
bilan suvsizlantiriladi. So’ngra №0,7 mm elakdan o’tkaziladi, havo pufakchalari 
yo’qolguncha aralashtiriladi.  
SHisha yoki metall plastinka ustiga 4 ta xalqa o’rnatiladi. Plastinka 
yuzasiga va xalqalarning ichki yuzasiga glitserin + dekstrin (3:1) aralashmasi 
suriladi. So’ngra xalqalarning ichiga bitum quyiladi va xona haroratigacha, 
ya’ni 25 ºS gacha sovutiladi. Xalqalardagi bitumlar sovugandan so’ng xalqa 
qirrasi bo’ylab issiq pichoq bilan qirqib tekislanadi va 10 minut davomida 
suvli idishga solib harorti +5 ºS gacha yana sovutiladi.
Sinov o’tkazish: 
Bitumli xalkalar asbobning maxsus shtativiga o’rnatiladi, xalqadagi bitum 
o’rtasiga po’lat sharlar o’rnatiladi. Termometr asbobning maxsus joyiga 
xalqalardagi bitumning tag yuzasi bilan barobar tarzdao’rnatiladi. 
Ishchi holatga keltirilgan asbob harorati +5 ºS bo’lgan distillangan suv 
quyilgan stakanga tushiriladi, bunda stakandagi suvning balandligi 76 mm.dan kam 
bo’lmasligi kerak. So’ngra stakanni isitish manbaiga qo’yib harorat minutiga +5 ºS 
dan oshirib boriladi. Buning natijasida bitum yumshab boraveradi va sharlar o’z 
og’irligining bosimi ostida bitumdan o’tib asbobning nazorat diskiga borib tushadi. 
Ushbu vaqtdagi harorat bitumning yumshash harorati deb qabul qilinadi.
Bitumning yumshash harorati sifatida sharlarning nazorat diskiga tekkandagi 
haroratlarining o’rtacha qiymati qabul qilinadi. 
Bitumni yumshash harorati____________ ºS ga teng.