Laboratoriya ishi № Mavzu: Raqamli texnika negiz elementlarini tadqiq etish. Ishning maqsadi

EMAS mantiqiy elementi. Bul algebrasida qo’shuv va ko’paytirish 
operatsiyalari mavjud, ammo bo’lish va ayirish operatsiyalari mavjud emas. Lekin 
Bul algebrasida yana bir fundamental operatsiya, ya’ni inversiya (to’liqlash) 
operatsiyasi mavjud. 1.1-rasmda ko’rsatilgan o’zgartkich sxemasini ko’rib 
chiqamiz. 
1.7-rasm. A va Ā o‘zgaruvchilarining parallel ulanishi. 
U 2ta bog’langan o’zgartkichlardan iborat. Agar ularning biri yopiq bo’lsa, 
ikkinchisi albatta ochiq bo’ladi. 1.1-rasmda ochiq o’zgartkich Bul o’zgaruvchisi 
A bilan VAda yopiq o’zgartkich esa Bul o’zgaruvchisi Ā bilan ifodalangan. 
YUqori o’zgartkich uchun A=0 bo’ladi, sababi bu o’zgartkich ochiq, pastki (quyi) 
o’zgartkich uchun esa Ā=1 bo’ladi, sababi yuqorgi o’zgartkich ochiq. 
Aytishlaricha A inversiyasi bu Ā yoki A-EMAS. Bundan kelib chiqadiki, A 
o’zgaruvchini tepa chizig’i o’zgaruvchi inversiyasini (yoki inkor) ifodalaydi. f = 
A + Ā funksiyasining rostlik jadvali 1.1-jadvalda keltirilgan. 
1.3-jadval
Jadvalga asosan A=0 va Ā=1 bo’lganda f=1 bo’ladi VAda A=1 va Ā=0 
bo’lganda f=1 bo’ladi. Bu esa nuqtalar orasida barcha vaqt ulanish (aloqa) 
mavjudligini bildiradi. Bu sxemaning tenglamasi A + Ā = 1 algebraik ko’rinishda 
ifodalanadi (to’liqlashtirish teoremasi). Bundan kelib chiqadiki A * Ā = 0 bo’ladi. 
f = A * Ā funksiyasining o’zgartkichli kontakt sxemasi 1.2-rasmda va bu 
sxemaning rostlik jadvali 1.2-jadvalda ko’rsatilgan. 
 
1.8-rasm. A va Ā o‘zgaruvchilarining ketma-ket ulanishi. 

---

1.4-jadval 
Invertor 1.3-rasmda keltirilgan elektron sxema yordamida belgilanishi 
mumkin. Agar sxemaning kirishida mantiqiy «0» bo’lsa, u holda sxemaning 
chiqishida mantiqiy «1» bo’ladi va teskari. 
1.9-rasm. EMAS elementining belgilanishi. 
1.4-rasmda ko’rsatilganidek, agarda 2ta invertor ketma-ket ulangan bo’lsa, 
unda 2-chi invertor kirishi Ā bo’ladi va uning chiqishi Ā ning inversiyasi bo’ladi 
VAda uni A ko’rinishida yozish mumkin. Lekin sxemadan ko’rinadiki, 2-chi 
invertor chiqishidagi signal 1-chi invertor kirishidagi signal bilan mos keladi 
VAda shu sababli 
bo’ladi. 
1.10-rasm. 2ta EMAS elementining ketma-ket ulanishi.