Laboratoriya ishi №1 Kontaktorning tuzilishini o’rganish. Maqsad

Kontaktorlarni tuzilishi va xususiyatlari.
Kontaktor ishlash printsipi xudi elektromagnitli relelarnikidek. SHuning uchun tuzilishi xam kup jixatdan uxshash eng katta farqli kontaktorlar kontaktlari katta tok yulini uzgartirib turadi. SHuning uchun katta kuch talab etiladi, uzilishda ular orasida yey xosil bo’ladi, uni tez sundirish lozim.
Kontaktor asosiy uzellari bu elektromagnit mexanizm, bosh (kuch) kontaktli uzel, yey sundirish tezligi, blokirovkali kontaktli uzel. Elektromagnitli mexanizm kontaktlarni ochilishi va yopilishini amalga oshiradi. Elektromagnitli tortuvchi katushkasiga quvvat berilganda langar o’zaka tortiladi, u bilan mexanik boglangan Harakatchan kontaktlar kuch zanjirini yonadi va boshqaruv zanjirida kerakli uzgarishini amalga oshiradi. Kontaktor magnitli tizimi langar Harakat xarakteriga va tuzilishiga karab buriladigan vat ugri-yuradigan kontaktlarga bulinadi. Magnit utkazuvchi kontaktor buriladigan turi klapanli rele kabi tuzilgan. Langar yopish yukligini bartaraf etish uchun magnitsiz prokladkalardan foydalaniladi. Kuch kontaktorlarni yopish uchun oshadigan rele ga nisbatan kattarok kuch talab etiladi. SHuning uchun elektromagnitli mexanizm katta va keng amalga oshiriladi. Kontaktlar ishlab ketganda langar serdechkaga uriladi. Asosan bu urilish magnitsiz prokladkaga tugri keladi, bundan tashkari magnitli tizimda urilish zarbini prujina orkali yumshatadi va bu kontaktlar vibratsiyasini kamaytiradi.
Kontaktorlar magnit utkazuvchi tugri yul turi SH-shaklida ega. Ushbu xolatda langar yopishkokligini bartaraf etish uchun langar va o’zakning urta sterjni orasida teshik (tirkish) kilinadi. Tortuvchi katushka asosan tortilgan xolatdagi langarni ushlab turi shva yoqilishini ta’minlaydi. Ayrim xolatlarda 2ta katushka foydalaniladi: kuchli yokiladigan va kuchsizrok ushlab turuvchi. Ushbu xolatda yokilgan xolatdagi kontaktor xam elektrenergiya iste’mol kiladi, chunki yokiluvchi katushka tok ostida qisqa vaqt bo’ladi. Kontaktlar ochilishi undan katushkani quvvati uchganda uchiruvchi prujina xisobiga amalga oshadi. Tortuvchi katushka 0.85 Unom gacha quvvatni kamaytirishda kontaktorlarni ishonchli ishlashini ta’minlashi lozim. Kizishi bilan katushka quvvat 1.05 Unom gacha oshganda chidamli bulishi kerak. Buraluvchi langarni (1-rasmga kara) kontaktorlarda chizikli Harakatlanuvchi kontaktorlar juda keng tarkalgan. Tugri yuruvchi kontaktorlarda (2-rasm ga kara) kuprikchali kontakt tizimdan foydalaniladilar. Kontaktli kuprikcha juda kichik va uzi urnatiladi, bu esa kontaktlar vibratsiyasini kamaytiradi.

1-rasm. Muntazam tok kontaktori.
Vibratsiyani bartaraf etish uchun kontakt prujina yakuniy (chetki) bosish kuchini taxminan yarimga teng dastlabki bosishni xosil kiladi. Kontaktorlarda uzok ishlash rejimi uchun miss kontakt yuzasida metalkeramika yoki kumush plastinka
Kontaktlar ayrim xolatda misdan tayyorlanadi.Muntazam tok kontaktorlari yey sundiruvchi tizimi uzunasiga tirkishli kamera shaklida bajaraladi, unga yey magnit kuch yordamida sikib chikariladi. Uzgaruvchan tok kontaktori yey sundiruvchi tizimi odatda pulat yey sundiruvchi plastinali va xar bir fazasida yey ikkitalab uzilishi bulgan kamera shakliga ega. Blokirovkali yoki yordamchi kontaktlar boshqaruv zanjiri va signalizatsiyani uzgartirish uchun qullaniladi, shuning uchun rele kontakti tuzilishi kabi tuzilgan.