Laboratoriya ishi 2 Karbyuratorli dvigatellarning batareyali va kontakt tranzistorli o‘t oldirish tizimlari tuzilishi va ishlashini o‘rganish

2-rasm. YOndirish svechasi

1-uzak; 2-izolyator; 3-tok utkazuvchan germetik; 4-korpu; 5-markaziy elektrod;6-yon elektrod; 7-zichlash xalkasi.
Markaziy elektrod 13X25T yoki X20N80 rusumli pulatdan tayyorlangan, yon elektrod esa NMs-5 rusumli kotishmadan tayyorlanadi. Svecha sovitilishini yaxshilash maksadida (svechani 90% issikligi uning rezbali kismi va korpusining pastki xalkasi orkali silindrlar kallagiga uzatiladi) uning korpusi va izolyator orasiga issiklik utkazuvchi xalka, svecha korpusi tagiga esa misdan yasalgan zichlagich xalka urnatiladi. Svechata uzatiladigan issiklik mikdorini cheklash uchun issiklikdan zurikish darajasi turlicha bulgan dvigatellarga turli kalil sonli svechalar urnatiladi (tav’siya kilinadi).Kalil soni 100…260 bulgan svechalar “issik’’deb aytiladi va kup xollarda oddiy avtomobil dvigatellariga urnadiladi.''Covuk” deb ataladigan svechalarni kalil soni 280…500 bulib zuriklashtirilgan (forsirlashtirilgan) dvigatellarda ishlatiladi. Kalil soni kancha katta bulsa, svechalar izolyatori (muxofazaligichi) shuncha kam kiziydi. SHunday kilib kup issiklik kabul kiladigan svechalarga “sovuk” va kam issiklik kabul kiluvchi svechaga “issik” svecha deb aytiladi. Odatda kalil soni bir silindrli moslamada eksperimental yul bilan aniklanadi.

Kishlok xujaligida foydalanadigan zomonaviy avtomobil dvigatellarida 8:11:14:20:23:26: kalil sonli svechalar kullaniladi.

Svechalar kuyidagicha nomlanadi, masalan A17DV (VAZ avtomobil dvigatellarida)

-A- svecha rezbasining diametrini bildiradi, M14x1,25. Birinchi xarfi M bulsa svecha rezbasi M18x1.5 buladi:

-17- svechani kalil sonini bildirib, ushbu rakamni unta kupaytirilib kalil soni aniklanadi (17x10=170):

-D, sondan keyingi birinchi xarf –svechani rezba kismining uzunligi 19mm ligini bildiradi agar bu xarf N bulsa rezba kismining uzunligi 11mm ligi bildiradi:

-V oxirgi xarf – izolyatorni (muxofazaligich) turishligini bildiradi. Agar svecha nomlanishidagi oxirgi xarf bulmasa izolyatorni issiklik konusi svecha korpusi uchidan chikib turmasligini bildiradi.

Dvigatel tirsakli valining maksimal aylanishlar soniga va uning sikish darajasi mikdoriga karab issiklik tavsifnomasi tugri keladigan svechani urnatiladi.

Dvigatelga zavod tavsiya kilgan svecha urnatilmasa kuyidagi xollar sodir bulishi mumkin:

1.Sikish daraja mikdori katta bulgan zurklashgan (forsarlangan) dvigatellarga “issik” (kalil soni kichik bulgan ) svecha urnatilsa svecha tez kizib ish aralashmani uz uzidan ut oldirib yuboradi (Detonatsiya xolati).

2. Sikish darajasi nisbatan kam bulgan dvigatellarga “sovuk” svecha urnatilsa svecha uchida juda tez vaktda kurim xosil bulib, elektrodlar orasidan uchkun utishi kiyinlashadi.

Ushbu sabablarga kura xar bir avtomobil dvigatellarga zavod tavsiya etgan yondirish svechasini urganish lozim.

Agarda silindrlarga kuyuk aralashma kiritilsa yoki svechani elektrodlari orasidagi tirkish belgilangan me’yoridan katta bulsa izolyator xamda elektrodlar tutundan korayib ketadi.

Agarda silindrga suyuk aralashma kiritilsa, klapinlar rostlanishi buzilsa, svecha silindrlar kallagiga yaxshi maxkamlanmasa va past oktanli benzindan kullanilsa –svecha elektodlari kulrang tusi olib erish izlari kurinadi.

Agar svechani elektrodlari va izolyatori moylanib kolaversa – bu mazkur porshenni xalkalarini eyilishidan, svecha ishlamayotgandan yoki ayrim dvigatellardagi kiritish klapan zichlagichlarini ishdan chikganligidan dalolat beradi (VAZ).

Avtomobilni xar 10…15 ming km yul bosishidan keyin svecha elektrodlari orasidagi tirkish rostlanishi lozim.Batereyali yondirish tizimidagi svechalar elektrodlari orasidagi tirkishi 0,5…0,6, tranzistorli kontonitsiz yondirish tizimidagi svechalar elektrodlari orasidagi tirkish 0,9…1,2 mm tashkil kilishi kerak.

Svechalarni silindrlar kallagiga maxkamlash 15…40 N·m moment bilan tortilishi lozim (1,5…4,0 kg·m)