Laboratoriya ishi №3 Mavzu: Sirka kislotasining eterifikatsiyasi Ishdan maqsad

Reaktivlar 
1. Konsentrlanagan sirka kislotasi. 
2. Konsentrlangan sulfat kislotasi(zichligi1,84 g/ sm
3
).
3. Butil spirti.
4. kalsiy karbid 
5. Simob (II) oksidi 
6. Natriy xlor (10% -li eritmasi)
7. Kaliy Permanganat (3 — 5%-li eritmasi) 
8. Natriy gidroksid ning 0,05 mol/l konsentratsiyali eritmasi 
9. fenolftalein (spirtli eritmasi) 
Katalizator eritmasini tayyorlash 
Katalizator eritmasi gidratatorda tayyorlanadi . Buning uchun (4) kolbaga
namunadan 1g atrofida simob (II) oksidi solinadi , uning ustiga 30 ml suyultirilgan 
1:4 nisbatdagi sulfat kislota kushiladi. (simob tuzlarining zaxarli ekanligini 
unutmang) sungra suvli xammomda simob oksidi eriguncha isitiladi. Katalizator 
eritmasi kup marta ishlatilishi mumkin 
Ishni bajarish tartibi: 
Butil - sirka efirini olish uchun shar shaklidagi yumaloq tubli 250ml hajmli 
kolba (1) ga ehtiyotlik bilan vodoprovod jumragi ostida sovutib turgan holda 22 ml 
butil spirti va 10 ml konsentrlangan sirka kislotasi solib aralashtiriladi. Hosil bo’lgan 
aralashmaga 5 ml konsentrlangan sulfat kislotasi ehtiyotlik bilan aralashtiriladi. 
Aralashma sovugach unga teskari (qarama-qarshi) havo sovutkichi (2) o’lanadi va 
elektr plitkasi ustiga o’rnatilib, 1 soat davomida qaynatiladi. Qaynatilayotganda 
kondensatsiyaga uchrayotgan bug’ qatlami sovutkichning taxminan o’rtasida 
bo’lishini nazorat qilib turish lozim. 
Sintez jarayoni tugagach kolbani suv ostida sovutiladi va suv bilan ikki qatlam - suv 
va efir qatlami hosil bo’lguncha suyultiriladi. Ajratuvchi voronka yordamida 
mahsulot - efir ajratib olinadi va 10% li soda eritmasi bilan, reaksiyaga kirishmay 
qolgan H
2
SO
4
ni neytrallash uchun yuviladi. 

---

Rasm. Sirka kislotasidan efir olish qurilmasi. 
Sintez jarayoni tugagach kolbani suv ostida sovutiladi va suv bilan ikki qatlam 
- suv va efir qatlami hosil bo’lguncha suyultiriladi. Ajratuvchi voronka yordamida 
mahsulot - efir ajratib olinadi va 10% li soda eritmasi
bilan, reaksiyaga kirishmay qolgan H
2
SO
4
ni neytrallash uchun, yuviladi. YAna efir 
qatlami ajratib olinadi va uni qoldiq suvlardan donador kalsiy xlor bilan 
qo’ritiladi.So’ngra efir filtrlanib 123-125
0
S harorat atrofida haydaladi. Hosil bo’lgan 
toza efir kolba (4) yig’iladi. 
Tajriba natijasida mahsulotning chiqish miqdori aniqlanadi.
Tajribalar dastlabki komponentlarning turli miqdorlarida bajariladi: 
CH3COOH 
C4H9OH 
H
2
SO
4
Ml 
10 
20 
10 
22 
22 
10 
5 
5 
- 
Mahsulotning chiqishi quyidagi tenglama bilan aniqlanadi:
100


наз
a
G
G

G
naz
- efirning nazariy hosil bo’lish miqdori (stexiometrik tenglama bo’yicha 
hisoblab topiladi). Dastlabki mahsulot og’irligi uning hajmi va zichligidan keltirib 
chiqariladi, zichlik densimetr yordamida aniqlanadi. 
G
a
 - amalda hosil bo’lgan efir miqdori. 
Xisoblashlar amalga oshirib bulgandan sung natijalar jadvalga tartib bilan 
yozib chikiladi va xulosalanadi. 

Nazorat savollari 
1. 
Qanday jarayon eterifikatsiya deb ataladi? 
2. 
Qanday murakkab efirlardan inson oziq-ovqat sifatida foydalanadi? 
3. 
Sirka kislotasining butil spirti bilan eterifikatsiyasida qanday katalizator ishlatiladi? 
4. 
Reaksiya tenglamasini yozing? 
5. 
Efirning nazariy chiqishi qanday hisoblanadi?