Laboratoriya ishi №5

5-laboratoriya ishini HISOBOTI

Tajriba 1. Kimyoviy reaksiya tezligiga haroratning ta’siri

Reaksiya tenglmasi __________________________________________

Jadval – 8

Tajriba №	Eritmalar hajmi V (ml)		Harorat ^0C	Cho‘kma hosil bo‘lish vaqti (sek)	Reaksiyaning shartli tezligi V=100/
	Na2S2O3	H2SO4
1	2	2	t1 =
2	2	2	t2 =
3	2	2	t3 =

Grafikni izohlang

Tajriba —2 Geterogen kimyoviy reaksiyalar tezligiga chegara sirtining ta’siri

Reaksiya tenglamasi _____________________________________________________________ Kuzatishlar_____________________________________________________________________

Xulosa ________________________________________________________________________

_______________________________________________________________________________

______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Nazorat savollari.

1. 
   Kuydaga reaksiyalar tezligining matematik ifodasini yozing:
   

a) 2CO + O2=2CO2	g) 2A1 + 3C12=2A1C13
b) CaO + CO2=CaCO3	d) 2SO2 + O2 + 2H2O=2H2SO4
v) 2H2 + O2=2H2O	e) 4NH3 + 5O2 = 4NO + 6H2O

1. 
   Quyidaga reaksiyalar tezligining matematik ifodasini yozing:
   

а) 2СО + О₂ =2СО₂ g) 2А1 + 3С1₂ = 2А1С1₃

b) СаО + СО₂ =СаСО₃ d) SО₂ + О₂ + 2Н₂О = 2Н₂SО₄

v) 2Н₂ + О₂ = 2Н₂О е) 4NH₃ + 5О₂ = 4NO + 6Н₂О

2. 
   2A+B=C reaksiyaning tezlik konstantasi 0,5×10^-3 ga teng. [A] =0,6mol/l va [B]=0,8 mol/l bulgandagi reaksiya tezligini hisoblang. J: 1,44×10^-4 mol/l×sek
   
3. 
   A + 2B = C reaksiyaning tezligi [A] =0,5 mol/l va [B]=0,6 mol/lbo‘lganda 0,018 mol/l sek ga teng. Reaksiyaning tezlik konstantasini hisoblang. J:0,1
   
4. 
   Quyidagi reaksiya CO+H₂O <=> CO₂+H₂ uchun olingan moddalarning dastlabki konsentratsiyasi [CO]=0,6mol/l, [H₂O]=0,4 mol/l, CO ning konsentratsiyasi 2,4 mol/l ga, suvniki esa 0,8 mol/l ga ortganda to’g‘ri reaksiyaning tezligi necha marta ortadi? J: 8 marta.
   
5. 
   2NO +O₂ = 2NO₂ reaksiyada qatnashuvchi moddalarning 3 marta kamaytirilsa, reaksiya tezligi qanday o‘zgaradi?
   
6. 
   Agar temperatura koeffitsienti 2 ga teng bo‘lib, temperatura 40°C dan 70°C gacha ko’tarilsa, reaksiya tezligi necha marta ortadi? J:8 marta.
   
7. 
   Harorat 40^OC dan 70°C gacha ko‘tarilganda reaksiya tezligi 54 marta ortishi ma’lum, shu reaksiya tezligining harorat koeffisentini hisoblang. J:4
   
8. 
   Harorat koeffisienti 2,5 ga teng bo’lsa, harorat 25°C dan 45°C ga oshirilganda reaksiya tezligi necha marta ortadi? J: 6,25 marta
   
9. 
   Harorat 50°C ga ko’tarilganda reaksiya tezligi 1200 marta ortishi ma’lum. Shu reaksiya tezligining harorat koeffisentini hisoblang. J:4,18
   

KIMYOVIY REAKSIYALARNING TEZLIGINI KONSENTRATSIYASIGA BOG’LIQLIGINI TAJRIBADA ANIQLASH, UNING GRAFIGINI TUZISH.

Ishning maqsadi: Kimyoviy reaksiyalarning tezligini konsentratsiyasiga bog’liqligini tajribada aniqlash.

Kerakli jihoz va reaktivlar: H₂O-distillangan suv, Ca(OH)₂-oxakli suv (rangsiz eritma), CaCO₃-kalsiy karbonat (bo‘r), NaCl-natriy xlorid (oq kristall modda), FeCl₃ temir xlorid (qizg‘ish qo‘ng‘ir rangli eritma), KSCN - kaliy radonid (rangsiz eritma), NH₄SCN-ammoniy radonid (rangsiz eritma), Na₂S₂O₃-natriy tiosulfat (rangsiz eritma), H₂SO₄- sulfat kislota (rangsiz eritma), 10%-li HCl xlorid kislota (rangsiz eritma). Indikatorlar - neytral lakmus (siyox rang eritma), fenolftalein (rangsiz eritma), metiloranj (sarg‘ish eritma), universal indikator va lakmus qog‘ozlari. Probirkalar, shisha stakanlar, o‘lchov byuretkalari, shtativlar, harorat termometri, issiq suv, vaqt o‘lchash uchun sekundomer.

Tajriba-1. Reaksiyaga kirishuvchi moddalar konsenrasiyasining reaksiya tezligiga ta’siri

Kimyoviy reaksiya tezligiga konsentratsiyaning ta’siri natriy tiosulfat bilan sulfat kislota o‘rtasidagi reaksiya misolida o‘rganiladi:

Na₂S₂O₃ + H₂SO₄ = Na₂SO₄ + SO₂ + S↓ + H₂O

Bunda avval kuchsiz opalesensiya xodisasi sodir bo‘lib, so‘ngra oltingugurt cho‘kmaga tushishi natijasida eritma loyqalanadi.

Tajribani boshqarish vaqtida eritmalarni o‘zaro aralashtirish reaksiyaning boshlanishi, oltingugurt cho‘kmasi hosil bo‘lishi esa reaksiyaning tugashi deb hisoblanadi. Shuning uchun reaksiya boshlanishidan to oltingugurt cho‘kmasi hosil bo‘lgunga qadar ketgan vaqt kimyoviy reaksiya tezligini Harakterlaydi.

Bitta quruq probirkaga tajriba uchun 1 jadvalda (hisobotga qarang) ko‘rsatilgan millilitrda natriy tiosulfatdan va suvdan, ikkinchi probirkaga sulfat kislotadan quyiladi. Natriy tiosulfat eritmasiga sulfat eritmasini tezda quyib vaqt belgilanadi, probirkada qancha vaqtdan so‘ng (sekund hisobida) loyqalanish hosil bo‘lishini sekundomer yordamida aniqlanadi. Shu tartibda jadvalda ko‘rsatilgan № 2,3 hajmda eritmalardan olib tajriba yana qaytariladi.

Olingan natijalarni 1-jadvalga yoziladi.

Bajarilgan reaksiya uchun massalar ta’siri qonunining matematik ifodasini yozing. Kuzatish natijalarini grafik tarzida ifodalang.

Tajriba-1. Reaksiyaga kirishuvchi moddalar konsentratsiyasining reaksiya tezligiga ta’siri

Reaksiya tenglamasi ______________________________________________________________

Kuzatish _______________________________________________________________________

Reaksiya tezligining matematik ifodasi _______________________________________________

Jadval-9

Tajriba №	Eritmalar hajmi V(ml)			Na2S2O3 ning shartli konsentratsiyasi	Cho‘kma hosil bo‘lish vaqti (sek) t	Reaksiyaning shartli tezligi V=100/t
	Na2S2O3	H2O	H2SO4
1	1	2	1	1 C
2	2	1	1	2 C
3	3	-	1	3 C

Konsentratsiya ta’siri haqida xulosa __

Grafikni izohlang
Nazorat savollari.

1. 
   Quydaga reaksiyalar tezligining matematik ifodasini yozing:
   

а) 2СО + О₂=2СО₂ g) 2А1 + 3С1₂=2А1С1₃

b) СаО + СО₂=СаСО₃ d) 2SО₂ + О₂ + 2Н₂О=2Н₂SО₄

v) 2Н₂ + О₂=2Н₂О е) 4NH₃ + 5О₂ = 4NO + 6Н₂О

2. 
   2A+B=C reaksiyaning tezlik konstantasi 0,5×10^-3 ga teng. [A]=0,6mol/l va [B]=0,8 mol/l bulgandagi reaksiya tezligini hisoblang.
   

J: 1,44×10^-4 mol/l×sek

3. 
   A+2B=C reaksiyaning tezligi [A]=0,5 mol/l va [B]=0,6 mol/lbo‘lganda 0,018 mol/l sek ga teng. Reaksiyaning tezlik konstantasini hisoblang. J:0,1
   
4. 
   Quydagi reaksiya CO+H₂O  CO₂+H₂ uchun olingan moddalarning dastlabki konsentratsiyasi [CO]=0,6mol/l, [H₂O]=0,4 mol/l, CO ningkonsentratsiyasi 2,4 mol/l ga, suvniki esa 0,8 mol/l ga ortganda tug‘ri reaksiyaning tezligi necha marta ortadi? J: 8 marta.
   
5. 
   2NO +O₂ = 2NO₂ reaksiyada katnashuvchi moddalarning 3 marta kamaytirilsa, reaksiya tezligi qanday o‘zgaradi?
   
6. 
   Agar temperatura koeffitsienti 2 ga teng bo‘lib, temperatura 40°C dan 70°C gacha ko’tarilsa, reaksiya tezligi necha marta ortadi? J:8 marta.