Лаборатория ишлари

2-лаборатория иши. Совуққа нисбатан синовда вегетатив реактивлишини аниқлаш,


Вегетатив реактивлиги Ташқи ва ички таъсирларга нисбатан вегетатив рекцияларнинг келиб чиқишида ифодаланади. Реакциянинг кучи (вегетатив кўрсаткичларнинг амплитудаси) ва давоми (олдинги ҳолатга қайтиш муддати) катта аҳамиятга эга. Бунда бошлангич катталигини ҳам инобатга олмоғи лозим. Бошлангич даражаси қанчалик юқори бўлса, таъсир этувчи омиллар шунчалик кам таъсир қилади. «Парадоксал» реакция, агар бошлангич даражаси меъёрий катталиклардан фарқ қилса, ҳам бўлиш мумкин.
Жадвал 3
Юрак уриш частотаси ва артериал қон босимининг ёшга қараб ўзгариши
(И.А. Кассирский, 1970, А.М. Вейн ва б., 1991)

Ёши, йиллар	АД, мм рт. ст.		1 миндаги ЮУЧ.
	аёллар	эркаклар
10-20	115/75	118/75		90-60
20-30	116/78	120/76		60-65
30-40	125/80	124/80		65-68
40-50	140/88	127/82		68-72
50-60	155/90	135/85		72-80
60-70	160/92	145/87		80-84
80-90	175/95	155/89		82-85

Ишнинг мақсади: совуқ синовда вегетатив ракцияларни аниқлаш.
Керакли нарсалар: тонометр; фонендоскоп; секундомер; кушетка; муз.
Ишнинг бориши.

Синалувчи тинч ётган холатда бўлиб туради. Бу ҳолатда бир қўлидаги АБ ва ЮУЧ аниқланади. Кейин синалувчи иккинчи қўлнинг кафтини билакгача сувга тушуради. Сувнинг ҳарорати +4ºС ва 1 мин давомида ушлаб туради. Сувга туширишдан кейин 30с ўрганда АБ ва ЮУЧ аниқламоғи лозим.

Қўлни сувдан чиқаргандан кейин 1 минутли интерваллари билан кўрсаткичлар бошлангич даражасига қайитмагунча ўлчанади. Натижаларни 4 жадвалга киритинг.

Жадвал 4

Совуқ синовнинг натижалари

Кўрсаткичлар	Тинчлик ҳолати	Қўл сувнинг ичида				Қўл сувдан чиққан
		1 с	30 с	1 мин.	1 мин.		2 мин.	3 мин.
ЮУЧ
АБ сист.
АБ диаст.

Натижаларни баҳолаш. Норма вегетатив реактивлиги учун систолик босимнинг 20 мм сим. уст., диастолик босимнинг– на 10-20 мм сим. уст. 0,5-1,0 мин. АД максимум кўтарилиши совутиш бошлангандан кейин 30 с ўтганда бошланади. АБнинг бошлангич ҳолатга қайтиши 2-3 мин да кейин кузатилади.


Вегетатив реактивлиги юқоришланганда вазомотооларнинг юқори қўзҳалувчанлиги кузатилади. (гиперреактивлиги) – систолик ва диастолик босимларнинг кескин юқорилашуви, яъни яхши ифодаланган симпатик реакцияси.


Пасайган вегетатив реактивлиги вазомоторлар қўзалишнинг камайиши билан ифодаланади (гипореактивлик) –АБ нинг бироз ўзгариши (диастолик босимнинг 10 мм рт. ст. камроққа ўзгариши), кучсиз симпатик реакция.

Агар ҳам систолик, ҳам диастолик босим камайса парасимпатик реакция (ёки бузуқ реакция) кузатилади.

Олинган натижалар асосида синаручи учун қандай реакцияларнинг типи характерли эканлигини кўрсатинг.


3-лаборатория иши. Ортостатик синовда вегетатив фаолиятини таъминлаш.

Ҳар қандай фаолиятда вегетатив компонентлари ўзгаради. Вегетатив таъминлашнинг кўрсаткичлари меъёрда фаолият шаклига ва давомига мувофиқ бўлади ва вегетатив таъминлашнинг адекватлигини баҳолаш учун имконият яратади.

Меёрда горизонтал холатан вертикал холатга ўтганда қоннинг гравитацион силжишлар кузатилиб, ЮҚТТ компенсатор реакциялар ишга тушади. Бу реакциялар миянинг адекват қон айланишини таъминлашга қаратилган. Компенсатор реакцияларнинг етишмовчилигида қон айланишнинг ортостатик бузилишлар кузатилади.


Ишнинг мақсади: ортостатик синовда қон айланиш реакцияларнинг кузатиш.


Керакли жиҳозлар: тонометр; фонендоскоп; секундомер;кушетка.
Ишнинг бориши.

Синалувчи гризонтал ҳолатда бўлиб туради. ЮУЧ ва АБ аниқланади. Кейинчалик секин ортиқча ҳаакатларсиз синалувчи қулай ҳолатга ўтиради. Дарҳол вертикал ҳолатда ЮУЧ ва АБ ўлчанади, ва уларнинг ўлчови ҳар 10 минут давомила қайтарилади. Агар синовнинг охирида патологик ўзгаришлар кузатилса, кузатувлар давом этади.

Синалувчи яна ётади. Горизонтал ҳолатда АБ ва ЮУЧ аниқланади. Бу жараён кўрсаткичлар меъёрларга тиклангунча давом этади.


Натижаларни баҳолаш. Меъёрий вегетатив таъминлашда турганда артериал босими тахминан 20 мм сим. уст гача кўтарилади, диастолик босим кам ўзгаради, ЮУЧ минутага 30 уришгача бўлиш мумкин. Тик турганда систолик босим 15 мм сим уст бошлангич даражадан кам ёки ўзгармасдан қолиш мумкин.

Диастолик босим ўзгармаслиги ёки бироз кўтарилиши мумкин.

ЮУЧ турганда бошлангич катталикка нисбатан минутага 40 уришгача ўзгариш мумкин. Горизонтал холата ўтгандан кейин 3 мин давомида ЮУЧ меъёрга келмоғи лозим. Горизонтал холатдан дархол вертикал ҳолата ўтганга босим бир оз кўтарилиш мумкин.

Агар вегетатив таъминлашнинг бузилишлари кузатилса, қўйидагилар кузатилиши мумкин:
а) систолик босим 20 мм сим. уст. дан юқори бўлиши мумкин; диастолик босим кўтарилади, айрим холатларга ўзгармайди

б) Турганда фақат диастолик босим ўзгаради)

в) турганда ЮУЧ минутага 30 урушдан ортиғига ўзгариш мумин

г) Турганга кўз олди қоронғулашиб, қонга қон келиш хисси бўлиш мумкин.

Юқоридагилар ортиқча вегетатив таъминланиши ҳақида далолат беради.

Турганла систолик босимнинг 10-15 мм сим. уст дан ортиқ тушуши. Диастолик босим пасайиши ёки кўтарилиши мумкин, натижада пульс босими камайяди. Булар вегетатив таъминлашнинг етишмовчилиги билдиради. Диастолик босимнинг камайиши гиподинамик бошқарув деб ҳам қаралмоқда.

Пульс босимининг 2 баробар камайиши регулятор бошқарувлар издан чиқиши ва вегетатив таъминланишнинг издан чиқиши ҳақида далолат беради.
Турганда ЮУЧ нинг 30-40 уришдан ортиғига ошиши димий босим негизида – ортиқча вегетатив таъминланишнинг белгиси, бунда ортостатик тахипноэ кузатилиши мумкин.


. Ўзгарган кўрсаткичларга тасниф беринг. Бажарилган ишлар асосида ортостатик синовда вегетатив таъминлашнинг ҳақида хулоса чиқаринг.