Лаборатория ишлари

13-14 машғулотнинг лаборатория ишлари
Лаборатория ишлари.

1. 
   Вегетатив тонусни текшириш.
   

1.1. Вегетатив ўзгатишларни аниқлаш.
1.2. Симпатик ва парасимпатик таъсирларнинг нисбатини аниқлаш

1.3. Қон минутлик хажмини Лилье-Штрандер ва Цандер усуллари билан аниқлаш.

1.4. Қон минуталик ҳажмининг индексини аниқлаш

2. 
   Ортостатик синовда вегетатив нерв тизимининг фаолиятини аниқлаш.
   

Вегетатив нерв тизими одам фаолиятида катта аҳамиятга эга. Унинг ункциялари биринчидан: ички мухитнинг доимийлигини ушлаб туришда , иккинчидан турли руҳий в жисмоний фаолиятларни таъминлаш. Интенсив фаолият организм турли тизимларнин кучланишига олиб келиб, айрим кўрсаткичларни меъёрий константалардан силжишига олиб келади. Мазкур ўзгаришлар гомеостаз константаларга тўғри келмаслиги мумкин, лейкин маълум бир ҳатти-ҳаракатини, айниқса экстремал вазиятларда амалга ошириш учун ҳаётий жиҳатдан зарур.

Вегетатив нерв тизимининг фалиятида эндокрин ўзгаришлари билан вегетатив реакцияларнинг ўзгаришлари рўй беради.


1-лаборатория иши. Вегетатив тонусни текшириш.


Вегетатив тонус деганда тинч холатдаги стабил кўрсаткичлар тушунилади.


1-лаборатория иши. Вегетатив ўзгаришларни кўзатиш.
Саволноманинг саволларига жавоб беринг(жадвал 1). Берилган жавоблар учун олинган балларни қўшинг. Ижобий жавоб берган саволларни йиғиндисини олинг. Соғлом одамларда балларнинг умумий йиғиндиси 15 дан ошмаслиги керак, Акс холда вегетатив дистония ҳақида гап юритиш мумкин.

№	Саволлар	Ҳа	Баллқ	Йўқ
1.	Ҳар қандай ҳаёжонланишда мойиллигиз бор-ми?
	А) юзнинг қизатишга	Ҳа	3	Йўқ
	Б) юзнинг оқаришига ?	Ҳа	3	Йўқ
2.	Уюшиш ёки совқотиб қолишлар бўлиб туради-ми:
	А) қўл-оёқ бамоқларнинг?	Ҳа	3	Йўқ
	Б) тўла қўл-оёқларнинг?	Ҳа	4	Йўқ
3.	Оқариш, кўкариш, қизариш бўлиб турадими?
	А) қўл-оёқ бамоқларнинг	Ҳа	5	Йўқ
	Б) Тўла қўл-оёқларнинг	Ҳа	5	Йўқ
4.	Доимо ёки ҳаяжонланиш терлаб турамиз-ми?	Ҳа	4	Йўқ
5.	Кўпинча юрак урушингизни «тўҳтаб қолишни сезиб турасиз-ми?	Ҳа		Йўқ
6.	Нафас қийинлашув, ҳаво етишмовчилик ёки тезлашган нафас ҳолатлари бўлиб турадими?	Ҳа	7	Йўқ
7.	Сиз учун ич қотиши, қорин шиши, қорин оғриқлари хос-ми?	Ҳа	6	Йўқ
8	Хушдан кетиш ёки шунга яқин ҳолатлари Сизда бўлиб туради-ми?	Ҳа	7	Йўқ
9.	Даврий равишда бошингиз оғриб туради-ми?	Ҳа	7	Йўқ
10	Бугунги кунда чарчаш, ишқобилиятининг пасайишини ўзингизда сезиб турасиз-ми?	Ҳа	5	Йўқ
11	Уйқу бузилиш (уҳлаш қолиш қийинлиги, юза уйқу, уйқудан кейин чарчоқлик) ларни сезасиз-ми?	Ҳа	5	Йўқ

Работа 2. Симпатик ва парасимпатик таъсирлар нисбатини аниқлаш.
Кердо вегетатив индексни ҳисоблаб чиқинглар:
ВИ=(1–Д/Р)х100,
Бунда, Д – диастолик босим катталиги; Р – 1 миндагии юрак уриш частотаси
Тўла вегетатив мувозанатда (эйтония) юрак томир тизимида Кердо индекси 0 га тенг. Агар ; коэффициент манфий чиқса парасимпатик тонус устунлик қилмоқда. Хулоса чиқаринг.


Работа 3. Лилье-Штрандер ва Цандер. Формуласи ёрдамида минутлик қон ҳажмини аиқлаш

Ҳисоблаш : АБ амплитудаси = АДсист. – АБ диаст.

АД ўртачаси.= АБ сист.+АД диаст.

2
АД ред.= АБ амплитудаси х 100
АД ср.
Минутали ҳажм = АБ ред. х ЧСС,

Бунда, АБ ўрт. – ўртача АБ, АБ ред. – редуцирланган АД.

Соғлом одамларда Юракнинг минутлик ҳажми 4,4 л. А.М. Вейн ва бошқ. бўйича (1991), МҲ = 3273,05966,51 л. Симаптик тонусда ошганда МҲ ошади, парасимпатик тонусда МҲ камайяди. Хулоса чиқаринг

Работа 4. Қон минутлик ҳажмнинг индексини аниқлаш

.
Қоннинг минутлик ҳажмини - QV_m:

QV_m= АТ,

Ан

Бунда АТ – тинчлик холатдги пульс босимнинг юрак уриш частотасига кўпайтмаси; Ан – 3 жалвалдаги нормал ПБ нинг нормал юрак уришига кўпайтирилган частотаси. Мейёрда QV_m составляет 1,0 га яқин. Симпатик тонус ошганда индекснинг катталиги 1,5-1,8 гача ошади, Парасимпатик тонуси 0,7 гача пасайиши мумкин. Юкламаларда индекснинг қиймати соғлои одамларда 0,2 гача ошиш мумкин. Хулоса чиқаринг.

Работа 5. Нафас ва ЮҚТТ нисбатини аниқлаш.

Хильдебрант қоэффициэнти аниқланади

Коэффициент Хильдебрант ёрдамида юрак қон томир ва нафас тизимларнинг ўзаро муносабатлари аниқланади

Q = Р/Д,
где Р –1 миндаги юрак уришлар сони.; Д – 1 мин даги нафас олишларнинг сони.

Коэффициент 2,8 - 4,9 бўлганда нафас ва юрак қон томир тизим ўрасидаги муносабатлар меъёрий. Кўрсаткичларни бундан силжиши юрак ва нафас тизим функциялар ўртасида келишмовчилиги кўрсатади. Хулоса чиқаринг.

Тажрибаларнинг натижаларни ёзиб олиб, сизларда вегетатив тонус қандай (симпатик, парасимпатик, аралаш) эканлигини чиқаринг.