Laboratoriya
Absolyut va nisbiy xatoliklar
Download 472.63 Kb. Pdf ko'rish
|
Kimyo. Labaratoriya mashg\'ulotlari. Bekmirzayev J, Ziyayev M, Mamajonov G\'
- Bu sahifa navigatsiya:
- Buyumlarni tortish
Absolyut va nisbiy xatoliklar
M oddaning m a’lum massasi V va tajribada topilgan m assasi v orasida farq Xato (±e) deb ataladi: ±e = V - v A m aliyotda ko’pincha nisbiy xatolik hisoblanadi. N isbiy xatolik absolyut Xl,l(,likni haqiqiy m iqdoriga nisbatini 1 0 0 ga ko’paytmasi bilan hisoblanadi: c % = e/V • 100 =У -у/ V -100 Buyumlarni tortish l.aborantdan nazorat tortish uchun buyum oling va 0 , 0 ? g aniqlikda torting. N ,ll|Hilami ju m a lg a quyidagi shaklda yozing. Muyumning nom i M assa 17 raqamli plastm assa diski 8,74 H u y urn m assasini laborantdagi m assa bilan solishtiring, farqlansa, uni nisbiy MHcljgini hisoblang. I . Texnik-kim yoviy tarozida buyumni 20-2 g toshlar bilan aniq muvozanatga l' • li ii ing. Buyum ning aniq massasi qanday yoziladi? ? . Texnik-kim yoviy tarozida tortilgan buyum ni m assasi 11,270 g deb " 1 uitilgan. Shu y o zish t o ’g ’rimi? i Texnik-kim yoviy tarozida ikkita nam una 1 g va 10 g m iqdorda tortilgan. 1 1 '""H u g qaysi b irid a tortishni nisbiy xatoligi katta va nim a uchun? 24 M E T A L N IN G E K V IV A L E N T M O L Y A R M A S S A S IN I A N IQ L A S H Kimyoviy birikm alar tarkibiga kiruvchi elementlar miqdori o ‘zaro m a’lum va doimiy nisbatda b o ‘ladilar (tarkibning doimiylik qonuni). B u nisbatlar ularning ekvivalentlariga m os keladi. H ar qanday elementning bir ekvivalent miqdori boshqa elm entning bir ekvivalent miqdori bilan birikadi. E le m en tn in g ekvivalenti deb uning bir mol atomi 1 mol atom vodorod yoki 12 mol atom kislorod bilan kimyoviy reaksiyada birikadigan yoki alm ashinadigan m iqdoriga aytiladi. Ekvivalent m odda miqdori b o iib m olda ifodalanadi. Elem entning ekvivalenti 1 /V m olga teng, bunda V-elem ent atomining birikmadagi valentligi. Elementning valentligi o ‘zgaruvchan bo‘lganligi uchun ekvivalentning qiym ati ham o ‘zgaruchan bo‘lishi mumkin. Ammo ayni aniq birikm ada doim iydir. M asalan, mis oksidda misning ekvivalenti 1/2 teng, Cu20 da esa 1/1 m olga teng. Tem ir birikmalarida 2 va 3 valentli bo ‘ladi, shunga k o ‘ra uning ekvivalenti ham: E! q 1/2 m ol v a E 2 q 1/3 m ol Elem entning 1 m ol ekvivalentini gramm larda ifodalangan massasi (me) uning ekvivalent massasi deyiladi. Elem ent atomlarining molyar massasi M ni ekvivalent massasi E ga k o ‘paytm asiga teng, y a ’ni me= M • E. Bu nisbatdan elem entning ekvivalent massasini bilgan holda uning m olyar massasini hisoblash mumkin. A gar elem ent atomlari o ‘zgaruvchan valentlikka ega bo'lsa, uning ekvivalent massasi ham o ‘zgaruvchan bo ‘ladi. M asalan, atom ar uglerodning m olyar massasi M = 12 g/mol. Uning CO biiikmasidagi ekvivalent massasi: me = 1 2 g/mol ■ 1 / 2 mol q 6 g, C 0 2 birikm asida rsii: mc l2 g/mol • 1/4 mol 3 g. V odorodning ekvivalent massasi n y = l g, kislorodniki me = 8 g. llisoblashlarda ekvivalent m assalar tushunchasi bilan bir qatorda ekvivalent Imjm iiisliiiuchasidan ham foydalanish qulay. / kvlvulent hajm deb, ayni sharoitda 1 ekvivalent moddaning egallagan hajm i 25 tushiniladi. M asalan, normal sharoitda vodorodning ekvivalent hajmi 11,2 1, kislorodniki esa 5,61. Ekvivalentni tajriba y o ‘li bilan aniqlashda ekvivalentlar qonuniga binoan barcha m oddalar o 'za ro ekvivalentlariga mos m iqdorda reaksiyaga kirishishini e ’tiborga olm oq kerak, y a ’ni qandaydir elem ent yoki m oddaning bir ekvivalenti boshqa elem ent yoki moddaning bir ekvivalenti bilan ta ’sirlashadi. Demak, qandaydir bir moddaning bir ekvivalent m assa yoki bir ekvivalent hajmi bilan boshqa moddaning bir ekvivalent massasi yoki bir ekvivalent hajmi ta ’sirlashadi. M asalan, 1 mol ekvivalent m etall kislotadan n.sh. da 11,2 1 vodorodni siqib chiqaradi. Agar elem ent vodorod yoki kislorod bilan birikm a hosil qilsa, uning ekvivalenti shu birikm adan to ‘g ‘ridan-to‘g ‘ri aniqlanishi m um kin (to‘g ‘ridan-to‘g ‘ri aniqlash usuli). A gar element vodorodni uning birikmasidan siqib chiqarsa, uning ekvivalenti siqib chiqarilgan vodorodning massasi yoki hajmi orqali aniqlanishi mumkin (siqib chiqarish usuli). K o‘p hollarda elementning ekvivalenti uning ekvivalenti nm’lum boMgan boshqa elem entlar bilan hosil qilgan birikm alari yordam ida aniqlanadi (bilvosita aniqlash usuli). B ir elem entning ekvivalent m assasi m a’lum b o ‘lsa, u bilan ikkinchi elementning qanday miqdori birikishini bilgan holda ikkinchi elem ent ekvivalent massasini aniqlash mumkin. E lem entning ekvivalent massasini aniqlash uchun uning ekvivalent massasi m a ’lum bo ‘lgan boshqa element bilan birikm asining foiz tarkibini bilish yetarlidir. B irikm alam ing foiz tarkibini kimyoviy analiz m a’lum otlariga asosan aniqlanadi. Ekvivalent (E) va ekvivalent m assa (me) barcha m urakkab m oddalar uchun ham ta ’luqlidir: kislotalar, asoslar va tuzlar. Download 472.63 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling