Laboratoriyaishi № Mavzu: Raqamli texnika negiz elementlarini tadqiqi. Kombinatsionmantiqiy sxemalar analizi Laboratoriya ishining maqsadi

T trigerini tadqiq etish. 
Nazariy qism 
T-trigger yoki trigger, kirishga kelgan impulslarni hisoblash uchun mo'ljallangan. 
Trigger nomi Toggle - salto so'zidan olingan. T-triggerlar asinxron va sinxron bo'lishi 
mumkin. Sinxron triggerlar kiritish yoki boshqarish uchun kirish imkoniyatiga ega. 
Asinxron T-triggerni ikki bosqichli RS-triggerda amalga oshirishni ko'rib chiqing (8.1-
rasm). 
Birinchi bosqichning kirish qismidagi o'zaro bog'liqlik tufayli, ikki bosqichli triggerning 
ikkinchi chiqish bosqichi holatiga qarama-qarshi bo'lgan holat hosil bo'ladi. C = 1 
bo'lganda, birinchi bosqich yangi holatni oladi, shunda butun interval davomida, C = 1 
bo'lsa, triggerlar qarama-qarshi holatlarda bo'ladi. 
Sinxronizatsiya signali nolga tushganda, birinchi bosqichning yangi trigger holati 
chiqishga uzatiladi, ya'ni u ikkinchi triggerga qayta yoziladi. Ikkala trigger ham yangi 
bir xil holatda, ammo kirish signallari kombinatsiyasi kirish trigger holatini 
o'zgartirishga tayyor. 

---

8.1-rasm. - RS-triggerga asoslangan asinxron T-trigger (a), uning belgisi (b) va 
ishlashning vaqt diagrammasi (v). 
T- trigger kirish signalining chastotasini 2 ga ajratadi va uning ish sikli ikkitadan 
nosimmetrik impuls signalini yaratish uchun ishlatilishi mumkin. Sizga eslatib o'tamiz. 
Impuls signalining ish sikli davr davomiyligining impuls davomiyligiga nisbatiga teng 
ekanligi. T- trigger bir bitli ikkilik sonlar uchun qo'shimchalar kabi harakat qiladi. 
Sinxron T- trigger T kirishida kon'yunktor borligi bilan ajralib turadi, uning kirishlaridan 
biri T kirish boshqaruvchisi vazifasini bajaradi, ikkinchisi esa sinxronizatsiya 
kiritishidir. Sinxron T- trigger11.2-rasmda keltirilgan. 
8.2-rasm.Sinxron T-triggerning (a) sxemasi, uning belgisi (b) va ishlash sxemalari (v) 
4 razryadli ketma-ket va parallel registrlarni tadqiq etish 
 
Registr kombinatsion turdagi raqamli qurilma bo‘lib, ko‘p razryadli ikkilik sonlar 
ko‘rinishidagi ma’lumotlarni eslab qolish va vaqtincha xotirada saqlash uchun ishlatiladi. 
Registr ikkilik razryad sonlarga teng miqdordagi triggerlar majmuasidan iborat. Trigger – 
esa xotira elementi bo‘lib, ularga qo‘shimcha ulanayotgan elementlarning vazifasidan 
kelib chiqqan holda, boshqa maxsus funktsiyalarni amalga oshirish imkonini beradi. 

---

Masalan, agar registrda bir triggerdagi ma’lumot keyingisiga uzatilsa, u holda registr 
siljitish funktsiyasini bajaradi, demak bunday registr siljitish registri deb ataladi. Chapga 
va o‘nga siljituvchi registrlar mavjud. Siljitish registrlari ma’lumotni ketma-ket qabul 
qiladi. Agar bit ko‘rinishidagi ma’lumotlar guruhi ketma-ketligini takt impulslari 
komandasiga ko‘ra siljitish registrlari kirishlariga berilsa, u holda registrni bir-nechta 
siljitish amallari bilan yuklash mumkin. Xuddi shunday usulda registrdagi ma’lumotlarni 
undan chiqarib yuborish mumkin. Parallel yoki ketma-ket ravishda ma’lumot kiritish 
mumkin bo‘lgan siljitish registrlari mavjud. Demak, xuddi shunday parallel yoki ketma-
ket ravishda ma’lumotni chiqarish ham mumkin. Yuqorida aytib o‘tilganidek, universal 
registrlar ham mavjud bo‘lib, ular ma’lumotlarni chapga va o‘nga siljitadilar. To‘g‘ri va 
teskari kod tartibida ma’lumot chiqaruvchi registrlar ham mavjud. To‘g‘ri kodda 
ma’lumot chiqaruvchi registrlar turli vaqt masshtabida ishlaydigan yozuv qurilmalarni 
muvofiqlashtirishda qo‘llaniladi. Masalan, diskka ma’lumot yozish qurilmasi bilan 
printerni muvofiqlashtirish uchun qo‘llash mumkin. Bu vaqtda registrga ma’lumotni 
ancha katta tezlikda kiritish, printerdan esa ma’lumotni ancha past tezlikda olish mumkin. 
Teskari kodda ma’lumot chiqaruvchi registr - mikroprotsessor XQlarida ishlatilishi 
mumkin. Parallel registr ma’lumotlar ustidan quyidagi mikroamallarni bajarishga 
mo‘ljallangan: parallel shaklda kirishdagi ma’lumotlarni yozish, saqlash va uzatish. Sodda 
ikki razryadli parallel registr funktsional sxemasi 13.1-rasmda keltirilgan.