LaboratoriyaIShI №1 tabiiyyoritilganliknitadqiqqilish Ishningmaqsadi

LABORATORIYaIShI № 1
TABIIYYoRITILGANLIKNITADQIQQILISh
Ishningmaqsadi:Ishjoylaridatabiiyyoritilganliknianiqlash, hisoblashvame’yorlashtirishtartibibilantanishish.
Umumiyma’lumotlar:
Ishlabchiqarishxonalarivaishjoylariniratsionalyoritishmehnatmuhofazasiningasosiytadbirlaridanbirihisoblanadi. To’g’riloyihalanganvaamalgaoshirilganishlabchiqarishtsexlaridagiyorug’likquyidagilargaxizmatqiladi:

• 
  ko’znikamtoliqtirish, ko’rishishlarisharoitiniyaxshilash, mehnatunumdorliginioshirishvamahsulotsifatiniyaxshilash;
  
• 
  ishlabchiqarishmuhitigavaishchilarningpsixologiyasigaijobiyta’sirko’rsatish;
  

- ishningxavfsizliginioshirishvaishlabchiqarishdajarohatlarnikamaytirish.

Hammaishlabchiqarishxonalaridakunduziishlashuchun, meditsina-sanitariyatalablarinuqtainazaridan, mukammalvaiqtisodiyjihatdanarzonbo’lgantabiiyyorug’likniqo’llashmaqsadgamuvofiqdir.

Tabiiyyorug’liktuzilishibo’yichauchturlibo’lib, binoningyontomonidan, yuqorisidanvaikkoviningbirgalikdaqo’llanishiholatidaamalgaoshiriladi.

Yontomondanberiladiganyorug’likka, binoningtashqidevorlaridagioynaderazalariorqaliquyoshnurlarikiribtsexniyoritadi. Yuqoridanberiladigantabiiyyorug’likbilanesa, binoningtomidagifonar, shedvazenitgumbazlariorqaliyoritiladi.

Kombinatsiyalanganyokiquramayorug’liktsexnihamyontomonidan, hamyuqoridanbirgalikdayoritishdir. Tsexlarnitabiiyyorug’likbilanyoritishningbuturiancharatsionalbo’lib, tsexbo’yichabirtekisyoritilganlikhosilqiladi.

Ishlabchiqarishxonalariningyoritilishibo’yichaishyuzlarininglyukslardabelgilanganyoritilganlikyorug’liktexnikasiningmuhimxususiyatlaridanbiridir.

Tabiiyyorug’likda, tsexlardagiyoritilganlikjudakengchegaralardao’zgaradi. Buo’zgarishlarkunningvaqti, yilningfasli, joyninggeografikkengligi, meteorologikomillari, eryuzasiningnurqaytarishxususiyativaboshqalarbilanbelgilanadi. Shuninguchun, tabiiyyorug’likniishjoylaridayoritilganlikningabsolyutkattaligisifatidaifodalashmumkin. Tabiiyyoritilganliknime’yorlovchikattaliksifatida, nisbiykattalikbo’lmishtabiiyyoritilganlikkoeffitsientiqabulqilingan. BuishlabchiqarishxonasiichidagiyoritilganlikniG’E_iG’, shuvaqtningo’zidatashqaridagorizontalyuzadaulanganyoritilganlikkaE_tG’nisbatibilanfoizlardao’lchanadigankattalikdir.



Tabiiyyoritilganlikkoeffitsientiningishlab
chiqarishxonalariuchunqiymati

8-jadval

Ko’zdabajariladiganishlarningta’rifi	Ob’ektniilg’abolishmumkinbo’lganengkichiko’lchami	Ko’zdabajariladiganishningrazryadi	Tabiiyyorug’likdagieningqiymati, %
			Yuqorivakombinatsiya	Yontomondanyoritilganda
Bajariladiganishlar:
-engyuqorianiqlikdagi	0,15	I	10,0	3,5
-judayuqorianiqlikdagi	0,15-0,3	II	7,0	2,5
-yuqorianiqlikdagi	0,3-0,5	III	5,0	2,0
-o’rtaaniqlikdagi	0,5-1,0	IV	4,0	1,5
-pastaniqlikdagi	1,0-5,0	V	3,0	1,0
-dag’al	5,0 dankatta	VI	2,0	0,5
-issiqtsexlardao’z-o’zidannurlanuvchimateriallarbilanishlash	-	VII	3,0	1,0
-texnologikjarayonniumumiynazoratqilibturish	-	VIII	1,0	0,3
-vaqti-vaqtibilanuskunalarholatininazoratqilish	-		0,7	0,2
-mexanizatsiyalashganvamexanizatsiyalash-maganomborlardaishlash	-	IX	0,5	0,1

TabiiyyoritilganlikkoeffitsientiG’t.yo.kG’ 10-jadvaldanquyidagiomillarasosidaaniqlanadi:

- ko’zdabajariladiganishningtabiatiG’ko’rilayotganpredmetningko’zilg’ayolishkattaligi, masalanyigiruvchivato’quvchilarishidaipningyo’g’onligi, soatsozdasoatningmaydaqismlari, o’quvchidasarfo’lchamlarivaboshqalarG’.

-yorug’liksistemasi;

• 
  yorug’likiqlimikoeffitsientiG’bukattalikbinoningjoylashganmintaqasigabog’liqG’.
  
• 
  kungaylikkoeffitsientiG’bukattalikbinoningqaysitomongaqarabtushganligigabog’liq. Binosharq, tomongaqarabtushganbo’lsa - kungaytomondeyiladi.
  

Tabiiyyoritilganlikkoeffitsientieksperimentalo’lchovlarasosidahisoblanadi. BuninguchunlyuksmetrasbobiyordamidaxonaningichkiG’E_IG’vatashqiG’E_TG’yoritilganligigorizontaltekislikdao’lchanadi. Tashqaridagiyoritilganliko’lchangandalyuksmetrfotoelementigaatrofdagibinovainshootlarningsoyasitushmasligigaahamiyatberishkerak.
Kerakliasboblarvamoslamalar.
LyuksmetrYu-116 cho’g’lanmalampalarvatabiiyyorug’likorqalihosilbo’lganyoritilganliknio’lchashuchunmo’ljallangandir.

Lyuksmetr - o’lchovasbobivaqoplamalialohidafotoelementdantashkiltopgan. Asbobningikkitashkalasibor. Biri 0 dan 30 lkgacha, ikkinchisi 0 dan100 lkgachao’lchashgamo’ljallangan.

Harbirshkaladanuqtalarbilano’lchovdiapazoniningboshlanishiko’rsatilgan; 0-100 shkalasidabunuqta 20 belgisining, 0-30 shkalasidaesa 5 belgisiningustidajoylashgan. Asbobstrelkaningnolholatigakeltirishimkoniniberuvchikorrektorgaega.

Celenlifotoelmentningasbobgaulashjoyi, korpusningyondevoridajoylashgan.

Fotoelementplastmassadanyasalgankorpusichidabo’lib, o’lchovchiasbobgarozetkalishnuryordamidabirikadi, buo’znavbatidabirikishpolyarligito’g’ribo’lishinita’minlaydi (mabodoteskariulansaasbobko’rsatmaydi).

Asbobiingxatosinikamaytirishmaqsadida, fotoelement, yorug’liktarqatuvchioq, plastmassadanishlanganyarimsferashaklidagiqoplamavashaffofbo’lmaganplastmassahalqabilanta’minlangan. «K» xarfibilanbelgilanganqoplamaalohidaqo’llanmay, "M", "R", "T" harflaribilanbelgilanganqoplamalardanbiribilanbirgalikdaqo’llanadi.

Buuchqoplamadanharbiri "K" qoplamasibilanbirgauchtayorug’lik - yutuvchihosilqiladi. Bundanmaqsad, asbobningo’lchashdiapazoninimosravishda 10, 100, 1000 martaoshirishdir.

Asbobniishgatayyorlashmaqsadidaunigorizontalholatgastrelkaniesanolholatigakeltiring. Buishfotoelementasbobdanuzibqo’yilganholatdabajariladi.

O’lchanayotganyoritilganlikqiymatinihisoblashquyidagitartibdabajariladi: yuqoridaaytilganqoplamalaryordamidatanlangano’lchovdiapazonlariningengkattaqiymatibosilgantugmaningqarama-qarshitomonidanolinadi. Masalan, o’ngtomondagitugmabosilsauningqarshisida 10 karralio’lchashdiapazonlariningengkattaqiymatlariko’rsatilganG’0 dan 100 gachaG’bo’lganshkaladanfoydalanishkerak. AgarchaptomondagitugmabosilsaG’uningqarshisida 30 karralio’lchashdiapazoniningengkattaqiymatlariko’rsatilganG’ 0 dan 30 gachabo’lganshkaladanfoydalaniladi. Asbobningtegishlishkalasidano’qilganqiymatlarni "M", "R" vaT" qoplamalaridako’rsatilgankamaytirishkoeffitsientlarigako’paytirishkerak.

Masalan, fotoelementda "KR" qoplamasio’rnatilganvachaptugmabosilgan, strelka 0-30 shkalasining 15 raqamiustidao’lchanganyoritilganlik 5x100 q 1500 lkbo’ladi.

Lyuksmetrniuzoqvaqtto’g’riishlashinitaminlashuchunselenlifotoelementiniortiqchayoritilganlikdanasrashqoplamalariningto’g’ritanlanishigaahamiyatberishtalabetiladi. Shumaqsaddao’lchanayotganyortilganlikqiymatinoaniqbo’lsao’lchashniengkattadiapazonli "KT" qoplamasidanboshlashkerak.

Ishnibajarishtartibi

1. LyuksmetrYu-116 ningtuzilishibilantanishibchiqing.

2. Laboratoriyadaderazadan 1,2,3,4,5mmasofalarlapoldagibelgilarbo’yicha
yoritilganliknio’lchang. Bundastolbalandligida (0,8 m) fotoelementyuzasinitepagaqaratibpolgaparallelholdaushlang. Shuvaqtiningo’zidatashqaridagiyoritilganlikhamo’lchanadi.

3.Formulabo’yichao’lchanganbeshtanuqtaningharbiriuchuntabiiy
yoritilganlikkoeffitsientinihisoblang.

4. 
   Olinganqiymatlarbo’yichauningo’zgarishgrafiginichizing.
   
5. 
   9 - jadvaldanfoydalanib, tabiiyyoritilganlikkoeffitsientiqiymativa
   yoritishsistemasibo’yichaoynadan 1, 2, 3 mvah. k. uzoqlikdabajariladigan
   ishningturivarazryadinianiqlang.
   

6. 
   Chiziqningyo’g’onligi 0,7 mmbo’lgandaoynadan 2 mmasofadachizmachilik
   ishlarinivamikrometrshkalasiningbo’limlariqalinligi 0,7 mmbo’lganda
   derazadan 4 mmasofadao’lchovishlarinibajaribbo’ladimi?
   

Olinganraqamlarnivaqilinganxulosalarnilaboratoriyaishigaoid
hisobotingizgayozing.

Nazoratsavollari

1. Tsexlardagiyoritilganlikqaysikattaliklarlao’lchanadi?

Javob: lyumen, lyuks, %, lyuksG’m², m²G’lk.
2. Yoritilganlikqaysiasbobdao’lchanadi.

Javob: katatermometr, voltmetr, ampermetr, lyuksmetr, elektrometr.

3.Tabiiyyorug’likturlariniko’rsating.
Javob:

Yuqoridan Umumiy Lokallashtirilgan

YontomondanMahalliyBirtekis
Aralash Aralash Notekis

4.Tabiiyyoritilganlikkoeffistsentinianiqlashformulasiniko’rsating?

Javob:
5.Lyuksmetrasbobiningishlashprintsipi

Javob: ionlar, fotoelektr, ximiyaviy,elektro-statik,gravitatsiya.