Laktuloza oq rangli suvda oson eruvchan kristall modda, hidsiz, suvda oson eriydi, organik erituvchilarda qiyin eriydi

Laktuloza oq rangli suvda oson eruvchan kristall modda, hidsiz, suvda oson eriydi, organik erituvchilarda qiyin eriydi.
Chinligi yuqori samarali suyuqlik xromatografiyasi va Feling reaktivi bilan qizil rangli mis (I) oksidi hosil bo‘lish reaksiyasi yor- damida aniqlanadi.
Tozaligi yuqori samarali suyuqlik xromatografiyasi usuli bilan aniqlaniladi.

Kimyoviy tuzillshi		Sifat nazorati
CH2OH EH H OH	i ■h2o )H	Glukoza — Glucosum 0-(D)-glukopiranozarnonogidrat. Rangsiz kristallar yoki hidsiz oq mayda kristall kukun. Suvda oson (sekin) eruv­chan, 95 %li spirtda kam eruvchan va efirda deyarli erimaydi. Chinligi: felling reaktivi bilan; solishtirma burish burchagi. Miqdoriy tahlil: yodometriya, refrak- tometriya. Don shakllari: inyeksiya va infuziya uchun eritma, tabletkalar.
CH20H Щ D-galaktopir (C| bo‘yichae	Ш ЭН inoza pimer)	Galaktoza - Galactosum D-galaktopiranoza. Oq kristallar yoki mayda granulalangan kukun. Suvda oson eriydi, spirtda kam eriydi va efirda esa deyarli erimaydi. Chinligi: glukozaga qarang.
К' ■■ Cl I2OI1 CH2Oli 9^|—0 /°\>i—0 yOH iY XoH 1Л ^H2° 1 OH 1 OH		Laktoza Lactosum P-D-galak&piranoeiKM) a-D-glukei- piranoza. Oq kristallar yoki hidsiz oq kristall kukun. Suvda oson, spirtda juda kam eriydi; eflr va xlorofonnda deyarli erimaydi. Chinligi: glukozaga qarang.

Г CH,OH “I L ^0HJn	Kraxmal - Amylum Hidsiz oq mayin kukun yoki turli shakl- li parchalar, ishqalanganda oson mayda- lanuvchi kukun. Sovuq suvda erimay- di, issiq suvda esa kleyster hosil qilib bo‘kadi.
CH2OH но—с—H но—с—H h—с—OH h——OH 1 CH2OH	D (-)-Mannitol - Mannitolum Oq kristall hidsiz kukun, suvda va 96 %li etil spirtida oson, eiirda qiyin eriydi. Chinligi: IQ-spektrometrik usul. Miqdori: 1) yodometrik usul; 2) YuSSX usul. Don turlari tayyorlashda isUatiladi.
CH2OH HC/I—О CH2OH/°4 CH Кен н/ о Kh / н\ у н /сн2он H CH	Laktuloza - Lactulosae 4-D-galaktopiranozil-D-fhiktofuranoza Oq rangli shirin mazaga ega bo'lgan kristall kukun. Suvda eriydi, organik erituvchilarda qiyin eriydi. Chinligi: 1) YuSSX usuli; 2) feling reaktivi bilan qizil rangli cho‘kma hosil qiladi. Miqdori: YuSSX usuli. Ishlatilishi: j igar ensefalopatiyasi va surunkali ichak kasalliklarini davolashda ishalatiladi. Sirop shaklida chiqariladi.

29-BOB. KARBON KISLOTALAR VA ULARNING TIBBIYOTDA ISHLATILADIGAN PREPARATLARI
Molekula tuzilishida karboksil ^—c^qh 8^uryh saqlagan ugle-
vodorodlar karbon kislotalar deyiladi va ulardagi karboksil guruhi- ning soniga qarab, ulaming asosligi belgilanadi. Chumoli, sirka, pro- pion, moy, izovalerian va shularga o‘xshash tarkibida bitta karbok­sil guruh saqlagan kislotalar bir asosli, oksalat, malon, qahrabo kabi kislotalar ikki asosli kislotalarga misol boMadi va hokazo.

^CH3\ ^J >CH-CH2 CH3-^ ^2		-COOH
COOH 1	COOH	COOH 1
COOH	-0- ►5^е	1 CH2 1 ^l
	COOH	1 CH2 1 COOH

Sut, limon va tartrat kislotalariga o‘xshash tarkibida karboksil guruh bilan bir qatorda gidroksid guruhi bor kislotalar, oksikislotalar guruhini tashkil qiladi:

CH₂COOH
9^H I /ОН HOOC - CH - CH - COOH
I c< I 1
CH3-CH-COOH l^COOH OH OH
CH₂COOH
Karbon kislotalarda kuchsiz kislota xossasi mavjud bo‘lib, suv- dagi eritmalarda kam dissotsiatsiyalanadi. Masalan, organik kislota­lar orasida bir muncha kuchli hisoblangan chumoli kislotaning disso- tsiatsiyalanish konstanti 21,4 • 10^-6, sirka kislotasiniki 17,6 • 10^-6, pro- pion kislotaniki esa 13,4 • 10^-6 va hokazo.
Karbon kislotalaming ishqoriy metal lar bilan hosil qilgan tuzlari- ning aksariyat ko‘pchiligi suvda eruvchan boMadi. Spirtlar bilan ularning o‘zaro birikishidan murakkab efirlar hosil boMadi:
О
^O II
RC^T +r-ch₂oh-»r^/-c-o-ch-,-r^/ + h,o
^OH ^{2 2 2}
Karbon kislotalaming murakkab efirlar hosil qilishi, ishqoriy metallar bilan eruvchan ogMr metall tuzlari bilan esa har xil rangli birikmalar hosil qilishi va boshqa xossalaridan farmatsevtik tahlilda ularning chinligini va miqdorini aniqlashda foydalaniladi.
Tibbiyot ehtiyojlari uchun karbon kislotalarining tuzlaridan kaliy atsetat, natriy y-oksibutirat, kalsiy laktat, kalsiy glukonat, kaliy tar-

trat va natriy sitrat turli kasalliklami davolashda qo‘llanadi. Ular tur- li usuilar yordamida olinadi. Masalan, kaliy atsetatni odatdagicha, sirka kislotasini kaliy karbonat yoki kaliy gidrokarbonat bilan ney- trallab olinadi:
2CH₂C00H + K₂C0₃ -» 2CH₃C00K + C0₂ t + H_zO
Natriy y-oksibutirat olishda avval quyidagi tenglama bo'yicha

4. 
   butandiolni mis katalizatori ishtirokida 300 °C haroratgacha qiz- dirib, y-butirolaktonga o‘tkaziladi, so‘ngra unga natriy gidroksid eritmasi ta’sir ettirib preparat olinadi:
   

CH₂—CH₂ CH₂-CH₂

1. 
   I t° / \ NaOH
   

CH₂ ►H.C C=0——►HO-CH₂-CH₂-CH₂-COONa
I | Cu - \ / 2 2 2
ОН ОН о

4. 
   butandiol y-butirolakton natriy-y-oksibutiral
   

Sut kislotaga kalsiy karbonat ta’sir ettirib, kalsiy laktat olinadi: OH
2CH₃ - CH - COOH + CaCOj -» (CH₃ - CH - COO)₂ Ca + C0₂ T + H₂0
OH
Glukonat kislotani kalsiy karbonat bilan neytrallab, kalsiy glu- konat olinadi.
Glukonat kislotani o‘z navbatida glukozani, xlor yoki brom yor­damida oksidlab olinadi.
Glukozani elektrokimyoviy usulda glukonat kislotagacha oksid- lash eng qulay va arzon usul hisoblanadi. Buning uchun glukoza erit- masiga kalsiy bromid va kalsiy karbonat qo‘shib, о‘zg arm as elek- tr toki yuboriladi. Bunda kalsiy bromid parchalanib, anodda brom, katodda esa kalsiy hosil bo‘ladi. Reaksiyada ajralib chiqqan erkin brom glukozani glukonat kislotagacha oksidlaydi, keyinchalik glu­konat kislota kalsiy karbonat bilan reaksiyaga kirishib, kalsiyli tuzi- ni hosil qiladi:

-> Са²⁺ + 2Вг~

CaBr₂
Katod
Са²⁺ + 2е‘
Anod
’ —»Са Вг^- -е~ —> Вг° Вг + Вг —» Вг₂

СаСОз

Са

-СОг; Н₂0

с—н
I
2(СНОН)₄-
СН₂ОН

2Вг₂; 2Н₂0 -4НВг

^-он
2(СНОН)₄-
СН₂ОН

' '
с—о-
I
(СНОН)₄
СН₂ОН

Elektroliz natijasida hosil boMgan erkin holdagi kalsiy suv bilan reaksiyaga kirishib, kalsiy gidroksidni hosil qiladi. Keyinchalik u reaksiyada hosil bo‘lgan bromid vodorod bilan neytrallanib yana kalsiy bromidga o‘tadi. Shuning uchun reaksiya tenglamasini quyi- dagi umumiy ko‘rinishda ham yozish mumkin:

О
|^0-
(CH₂OH)₄
CH₂OH
»o