“lan tarmog’ida qo’llaniladigan asosiy qurilmalar”

Konsentratorlarning asosiy vazifalarini ko’rib chiqamiz. 
Deyarli barcha zamonaviy lokal tarmoq texnologiyalarida bir xil ma’noni anglatuvchi 
konsentrator, xab, takrorlovchi kabi har xil nomlar bilan ataluvchi qurilma 
mavjud. Qo’llaniladigan sohasiga qarab bu qurilmaning vazifasi va konstruktiv 
tarkibi o’zgarib turadi. Uning asosiy vazifasi – kadrni barcha portlarga (Ethernet 
standartida belgilangani kabi) yoki ma’lum bir algoritmga mos holda faqatgina 
ayrim portlarda takrorlash doimo o’zgarmay qoladi.
Ajratiladigan muhit ish tartibida kommunikasion kanaldan foydalanishga yondashish 
bir necha afzalliklarga ega, ulardan biri mahalliy tarmoq kommunikasion 
qurilmalarining oddiyligi hisoblanadi. Lekin, ajratiladigan muhitning mavjudligi 
ma’lum kamchilik - yomon masshtablanishga ham bog’liq, chunki tarmoqning 
unumdorliligi bog’lamalar sonining ortishiga proporsional kamayadi. Mahalliy 
tarmoqni masshtablanish muammosining yechimi segmentlarga bo’lish hisoblanadi, 
ulardan har biri alohida ajratiladigan muhit bo’ladi. Bunday mantiqiy 
segmentlashtirish mahalliy tarmoqlarni ko’priklar yoki kommutatorlar yordamida 
bajariladi. Mantiqiy strukturalash prinsipi oldingi boblarda ko’rib chiqilgan, bu 
paragrafda mahalliy tarmoqlarni ko’priklar va kommutatorlar asosida qurish va
mantiqiy strukturalashning afzalliklari masalalari o’rganiladi. 
Mantiqiy segmentlarga ajratilgan mahalliy tarmoqlar kommutasiyalanadigan 
mahalliy tarmoqlar deyiladi. Kommutasiyalanadigan mahalliy tarmoqlarning 
imkoniyatlarini to’g’ri tushunish va baholash uchun ajratiladigan ruxsat etish muhiti 
asosidagi tarmoqlarning afzalliklari va kamchiliklarini ko’rib chiqamiz. 
Uncha katta bo’lmagan tarmoqlarni qurishda (ikkita-uchta o’nlab bog’lamalar) 
ajratilgan muhitdagi standart texnologiyalardan foydalanish tejamkor va samarador 
yechimlarga olib keladi, bu birinchi navbatda quyidagi xususiyatlarda namoyon 
bo’ladi: 

---

- tarmoqning oddiy topologiyasi bog’lamalar sonini nisbatan oddiy oshirishga 
imkoniyat beradi; 
- kommunikasion qurilmalar buferlarining to’lishi tufayli kadrlarning yo’qotilishi 
bo’lmaydi, chunki ajratilgan muhitga ruxsat etish uslubining o’zi kadrlar oqimini 
rostlaydi va kadrlarni o’ta tez hosil qiladigan stansiyalarini to’xtatib turadi; 
- protokollarning oddiyligi tarmoqdagi kommunikasion bog’lamalarning (tarmoq 
adapterlari, takrorlagichlar, konsentratorlar va boshqalar) va umuman tarmoqning 
past tannarxini ta’minlaydi. 
Biroq, yuzlab va minglab bog’lamalardan tashkil topgan yirik tarmoqlarni bitta 
ajratiladigan muhit asosida, hatto Gigabit Ehernet kabi tezkor texnologiyada qurib 
bo’lmaydi. Birinchidan, Ehernet ga ruxsat etish uslubida o’ziga xos xususiyatlari 
bilan shartlanadigan tarmoqning maksimal uzunligiga cheklashlar mavjud. 
Ikkinchidan, ajratiladigan muhitdagi bog’lamalar soniga cheklashlar mavjud, ya’ni 
Ehernet oilasidagi barcha texnologiyalarda 1024 ta, Token Ringda 260 ta, FDDI da 
esa 500 ta bog’lama bo’lishi mumkin. Ajratiladigan muhitli mahalliy tarmoqlarning 
asosiy muammosi o’tkazish xususiyati bo’yicha cheklashdir. 
Ajratiladigan muhitli barcha mahalliy tarmoqlar texnologiyalariga (Ehernet, 
Token Ring va FDDI) tarmoqdan foydalanish koeffisiyenti ortganida ruxsat 
etishning ushlab turilishi (kechiktirilishi) qiymatining sifat jihatidan bir xil keskin 
ortish sur’ati xususiyatlidir. Tarmoqdan foydalanish koeffisiyenti keskin ortadigan 
bog’lamalar soni ularda ishlaydigan amaliy dasturlar turlariga bog’liq. Agar avval 
Ehernet tarmoqlar uchun 30 ta bog’lama bitta ajratiladigan segment uchun yetarlicha 
qabul qilinadigan son bo’lsa, unda bugun multimediali dasturlar katta ma’lumotlar 
fayllarini uzatayotgan vaqtda bog’lamalarning chegaraviy soni 5-10 tani tashkil 
etishi mumkin.