Lari universiteti urganch filyali

Birinchi yordam — baxtsiz hodisalar roʻy berganda, kishi shikastlanganda yoki toʻsatdan kasal boʻlib qolganda uning hayotini asrab qolish va yomon asoratlardan omon qolishi uchun koʻrsatiladigan tez va oddiy tadbirlar majmui; shifokor yetib kelguncha yoki ularni shifoxonaga olib borguncha amalga oshiriladi. Birinchi yordam oʻz-oʻziga yoki boshqalar tomonidan (oʻzaro) koʻrsatilishi mumkin. Shikastlangan odam jarohatini oʻzi bogʻlay olsa, zaharlanish alomati boʻlganida, mast, koʻp suyuqlik ichib meʼdani yuvish va qayt qilishga quvvati kelsa, oʻz-oʻziga Birinchi yordam koʻrsatishi mumkin. Oʻzaro Birinchi yordam odatda boshqa kishi tomonidan koʻrsatiladi. Kishining hayoti xavf ostida qolganda, mast, qon ketganda, tok urganda, zaharlanishda, koma, shok va boshqa holatlarda darhol Birinchi yordam koʻrsatish zarur. Keyingi koʻrsatiladigan tibbiy yordam Birinchi yordamning qanchalik toʻgʻri koʻrsatilganligiga bogʻliq. Mast, suyak ochiq singanda bogʻlov va shina (taxtakach)ning tez va toʻgʻri qoʻyilishi (qarang Immobilizatsiya), koʻpincha shok va boshqa ogʻir kasalliklarning oldini olishga, shikastlanib behush yotgan kishini yonboshi bilan yotqizish traxeya va bronxlarga qusuq massasi hamda qon ketib qolmasligiga yordam beradi.
Birinchi yordam uch xil tadbirlar majmuasini oʻz ichiga oladi: 1) tashqi shikastlovchi omillar (elektr toki, bosib qolgan ogʻir narsa va boshqalar) taʼsirini darhol bartaraf etish yoki shikastlangan kishini noqulay sharoitdan xoli qilish (suvdan, oʻt tushgan joydan olib chiqish va boshqalar); 2) shikastlanish tarziga qarab Birinchi yordam koʻrsatish (bular haqida q. Suyak chiqishi, Suyak sinishi, Zaharlanish, Hushdan ketish, Jarohatlanish, Kuyish va b.); 3) yaqin atrofdagi kasalxona, poliklinikaga yetkazish. Odam toʻsatdan betob boʻlib qolganida, turli xil baxtsiz hodisalar roʻy berganida, albatta tez yordam chakirish, noiloj qolgan hollarda duch kelgan transportda davolash muassasasiga olib borish zarur. Toʻgʻri Birinchi yordam koʻrsatish uchun doim tegishli bilim va malakani oshirib borish lozim. Ishxona, avtomashina va uydagi dori qutichasida Birinchi yordam uchun zarur boʻlgan hamma narsalar boʻlishi kerak.
Tez tibbiy yordam - inson hayoti hamda sogʻligʻi uchun xavfli holatlar roʻy berganda kechasiyu kunduzi shifohonagacha koʻrsatiladigan tibbiy yordam turi va tizimi. Ilk bor Tez tibbiy yordamyo. 1918 y. Toshkent shahrida punkt sifatida tashkil etilib, 1926 y. mustaqil Tez tibbiy yordamyo. stansiyasiga, 1974 y. Tez tibbiy yordamyo. klinik kasalxonasi bilan birlashtirilib, boʻlimga aylantirildi. 1983 y. kasalxonadan ajratilib, mustaqil shahar tez va shoshilinch tibbiy yordam stansiyasi deb ataldi.
Birinchi yordam uch xil tadbirlar majmuasini oʻz ichiga oladi:

• 
  1) tashki shikastlovchi omillar (elektr toki, bosib qolgan ogʻir narsa va boshqalar) taʼsirini darhol bartaraf etish yoki shikastlangan kishini noqulay sharoitdan xoli qilish (suvdan, oʻt tushgan joydan olib chiqish va boshqalar); 2) shikastlanish tarziga qarab Birinchi yordam koʻrsatish (bular haqida q. Suyak chiqishi, Suyak sinishi, Zaharlanish, Hushdan ketish, Jarohatlanish, Kuyish va b.); 3) yaqin atrofdagi kasalxona, poliklinikaga yetkazish. Odam toʻsatdan betob boʻlib qolganida, turli xil baxtsiz hodisalar roʻy berganida, albatta tez yordam chakirish, noiloj qolgan hollarda duch kelgan transportda davolash muassasasiga olib borish zarur.
  
• 
  Toʻgʻri Birinchi yordam koʻrsatish uchun doim tegishli bilim va malakani oshirib borish lozim. Ishxona, avtomashina va uydagi dori kugichada Birinchi yordam uchun zarur boʻlgan hamma narsalar boʻlishi kerak.
  
• 
  BIRLAMCHI MEDIKO-SANITAR YORDAM
  
• 
  Birlamchi mediko-sanitar yordam (BMSY) tibbiy yordam ko’rsatish tizimining asosi hisoblanadi. U o’z ichiga aholi orasida sog’lom turmush tarzini shakllantirish, sanitariya-gigiena qoidalaridan xabardor qilish, kasallik va holatlarni tashxislash, davolash va oldini olish, tibbiy reabilitatsiya, homiladorlikning kechishini kuzatib borish chora-tadbirlarini o’z ichiga oladi. U quyidagi turlariga bo’linadi:
  
• 
  Shifokorgacha birlamchi mediko-sanitar yordam;
  
• 
  Birlamchi shifokorli mediko-sanitar yordam;
  
• 
  Birlamchi ixtisoslashtirilgan mediko-sanitar yor
  
• 
  SHIFOKORGACHA YORDAM
  
• 
  Shifokorgacha (yoki shifokorgacha birlamchi mediko-sanitar yordam yoki feldsher yordami) — feldsher tomonidan ko’rsatiladi, shifokorgacha birlamchi yordamni esa hamshira, farmasevt, tish texnigi, akusher, ya’ni o’rta-maxsus ta’limi bo’lgan shaxs ham o’tkaza oladi. Bu yordam turi uyda yoki tibbiy muassasadan tashqarida, ambulatoriya sharoitida o’tkaziladi.
  

• 
  «Tez», shu jumladan ixtisoslashtirilgan, tibbiy yordam fuqarolarga shoshilinch tibbiy aralashuvini talab qiladigan kasalliklar, baxtsiz hodisalar, jarohatlar, zaharlanish va boshqa sharoitlarda ko’rsatiladi.
  
• 
  Tez, shu jumladan ixtisoslashtirilgan tez tibbiy yordam fuqarolarga davlat va shahar sog’liqni saqlash tizimlarining tibbiy muassasalari tomonidan bepul taqdim etiladi. Tez, shu jumladan ixtisoslashtirilgan tez tibbiy yordam favqulotda yoki shoshilinch yordam ko’rsatish kerak bo’lgan hollarda tashkilot tashqarisida, shuningdek, ambulatoriya va statsionar sharoitida ko’rsatilishi mumkin.
  
• 
  Jarohdtlanganlarga birinchi yordam ko`rsatishdan oldin qo`yidagi ishlarni bajarish lozim: y jarohatlanish sabablarini yo`qotish (masalan, jarohatlanuvchini gazlar, zaharlar to`lgan xonadan olib chiqish); elektr simini olish (elektr toki urganida; jarohatlanuvchining ahvolini yomonlashtiradigan barcha narsalarni yo`qotish (jarohatlanuvchi ustidagi yukni, devor parchalarini olish, xonadan yoki yonayotgan joydan olib chiqish); y jarohatlanuvchining umumiy ahvolini aniqlash va birinchi navbatda odam hayoti va salomatligiga eng ko`p xavf tug`dirayotgan narsani yo`qotish (masalan, arteriyalar kesilganida qon oqishini to`xtatish, nafas olish to`xtab qolgan va yurak faoliyati buzilgan bo`lsa, sun'iy nafas oldirishni yoki yurakni uqalashni boshlash va h.k.); y agar bemorga xavf tug`ilmaydigan
  

Tez tibbiy yordam kelgunga qadar birinchi tibbiy yordamni ko'rsatish quyidagi qadamdan iborat bo'lishi mumkin:

1. Qo'ng'iroq qilish: Agar siz yoki boshqa kishi yaralanmoqda bo'lsa, birinchi qadam telefon orqali tezda tibbiy yordam olishni ta'minlashdir. Qo'ng'iroq qilish orqali xavfsizlik kuchlari tezda ma'lum qilinadi va kerakli tibbiy yordamning kelishi mumkin.

2. Yaralangan shaxsni ko'rinishi: Yaralangan shaxsga yaqinlasib, uning vaziyatini tekshirish lozim. Agar shaxs nafas olishida muammo yo'qligini anglatadi va faol ravishda harakatlanishi mumkin, uzoqlashtirmaydi. Boshqa holatlarda, uning nafas olishida muammo borligini bilish uchun shunday belgilarni tekshirishingiz mumkin: nafas olmaganlik, anormal nafas olmoqdagi tovushlar (hovuzlanish, assalomlik), yuzning rangida oq va sariq belgilar.

3. Yashirin qonlar va suv: Agar yaralanmada yashirin qonlar borligini ko'rsatingiz, ularni tezyapmaslik uchun temiz suv bilan yuvish mumkin. Bu qonlar yaralanishingiz uchun tekshirish yo'li bilan qanday turadi va qo'l bilan maslob qilmang.

4. So'rash va ko'mak so'ralishi: Yaralangan shaxs bilan suhbatlashib, uning xolatini tushunishingiz va uni biror o'tgan davrlarda yordamlashishga iste'dodli bo'lishingiz mumkin. Shaxsning o'zini nechanchi kishi qo'llab-quvvatlab bo'lishi kerakligini bilish uchun so'rashingiz ham mumkin.

5. Qidiruv va yaqinlashtirish: Agar siz yoki siz bilan birga boshqa kishi tibbiy taqvodorlik darajasiga ega bo'lmagan bo'lsangiz, tibbiy xodimlarga yetkazib beriladigan ta'sisni topishni harakatlanishingiz lozim. Bu yerda, tezda tibbiy yordam olish imkoniyati borligini aniqlash uchun navigatsiya vositalari yoki birorta yo'l belgilovchi ishlatishingiz mumkin.

6. Birinchi yordam usullaridan foydalaning: Agar siz shaxsga birinchi tibbiy yordam ko'rsatmoqdasiz, "R" asboblari (nafas yo'lidan toza qilmoq, bog'lamalar bandlagichi, toza chiroqlar)dan foydalanishingizga e'tibor bering. Shaxsning yaralanmasini oshirish uchun dastlabki tibbiy yordam usullaridan birini amalga oshirishingiz mumkin.

Bu qadamli qo'llanma siz va yaqinlaringiz uchun ko'plab muhim tibbiy amalga oshirish usullarini ta'lim etadi. Bundan tashqari, bu qadamli qo'llanma faqatgina birinchi yordamni ko'rsatish uchun tavsiya etiladi va yaralanmalar haqidagi ma'lumotlar, tezda tibbiy yordamni talab qiladigan ko'rinishlarni aniqlashda asosiy ma'lumotlar bilan ta'minlanadi.

Birinchi tibbiy yordamni ko'rsatish uchun quyidagi malumotlarga ega bo'lishingiz kerak:

1. Yaralanma yoki kasallik haqida ma'lumotlar: Yaralanma yoki kasallikning tafsilotlarini, belgilarni va davolash tarihini bilmak muhimdir.

2. Bemorning umumiy holati: Bemorni qanday his qilishi, qon bosimi, nafas olishi, tug'ilganlik sanasi, o'g'riqlik darajasi kabi ma'lumotlarni bilish kerak.

3. Tashxis: Bemorni tekshirib chiqish uchun bazi savollar berilishi mumkin. Misol uchun, o'g'riqlarining nima vaqt bilan boshlanganligini bilish, qon sinfi qiymatlarini bilish, alergik reaksiya va davolanuvchi mahsulotlarga nisbatan allergiyaligini aniqlash kabi.

4. Birinchi tibbiy maslahatni taklif etish: Tuzatilishi lozim bo'lgan tibbiy imkoniyatlarni oshirish uchun bemorga maslahat berishingiz mumkin.

5. Qoidalar va ko'rinishlar: Tashxisdan so'ng bemorning qoidalar va ko'rinishlarga rioya etishi lozim bo'ladi. Bu davolarni to'g'ri amalga oshirish uchun zarur bo'lgan maslahatlar, o'simliklar yoki dori vositalar kabi ma'lumotlarni o'z ichiga oladi.

Bu malumotlar bilan birinchi tibbiy yordamni ko'rsatishda sizga yordam beruvchi shaxs bemorni qanday davolash kerakligini aniqlash va uni yo'lga qo'yishda yordam bera oladi. Shuningdek, sizning imkoniyatingiz doirasida tibbiy xizmat taqdim etish uchun qanday ilovalarni amalga oshirishni bilishingiz kerak.

Birinchi tibbiy yordam, bir kishi yoki hayvonning acil sharoitida tibbiy ko'makni tez va samarali tarzda ko'rsatishdan iboratdir. Bu, hayoti uchun muhim bo'lgan yonimlar, jismoniy zararlar yoki sog'lomlik muammolariga tez hal qilish imkonini beradi.

Tez tibbiy yordamning asosiy maqsadlari quyidagilar bo'lishi mumkin:

1. Hayotni saqlash: Tez tibbiy yordam quyi tanasal organlarga zarar yetkazgan holatlarda hayotni saqlashga yordam beradi. Masalan, yo'lga chiqqan og'ir qo'shimcha og'irligi bilan dum olishni to'xtatish, qandaydir xom asabiylik natijasida pichoqqa zor yetkazilgan zararni oldini olish.
2. Allohning rahmati: Birinchi tibbiy yordam o'tkazuvchilar uchun Allohning rahmat va himoyasi ni daromadga aylantiradi.
3. Xavfsizlik: Tez tibbiy yordam zarar yetkazgan shaxsning sog'lomligini qo'llab-quvvatlaydi va keyinchalik kelishi mumkin bo'lgan komplikatsiyalarning oldini oladi.
4. Qon yo'llarini saqlash: Zararni oldindan to'xtatish yoki kamaytirish orqali tibbiy yordam, qon yo'llari va dam olish tizimlarini saqlashga imkon beradi.
5. Ko'rsatkich ko'mak: Tez tibbiy yordamning boshqa bir maqsadi, davolash jarayoniga oid ma'lumotlarni to'plash va tez va samarali davolashni amalga oshirish uchun noyob ko'rsatkich ko'makni taqdim etishi.

Tez tibbiy yordamning amaliyoti ko'rsatiladigan holatlarning bir qismi quyidagilardir:

- Qo'shimcha og'irligi bilan dum olishni to'xtatish.
- Xavfsizlik taqiqlangan shaxsni yangidan tanlash va uning asosiy funktsiyalarini saqlash.
- Zarar yetkazgan joyning iflosligini bartaraf etish.
- Qon yo'llarini bandlash va zararni oldindan to'xtatish uchun birinchi yardom jarayoni amalga oshirish (masalan, dam qilingan pichoqdan kurtulish).
- Tezroq bo'shlig'i bilan suv, xavfsizlik, termometr va boshqa vositalarni ishlatib, zarar yetkazgan shaxsning harorati, pulsi va tasiri sifatida holat haqida ma'lumotlarni topish.

Buning bilan birga, tez tibbiy yordam sertifikatining bo'lishi va umumiy ko'ngilocharligini saqlash ham muhimdir. Tez tibbiy yordamni ko'rsatishda, amal qiluvchi shaxsning nafsiy, jismoniy va intellektual rivojlanishiga e'tibor berish zarur.