Lazer nurlanish parametrlarini o’lchash. 4-laborotoriya ishi: Shaffof materiallarning o’tkazish va qaytarish koeffisentlarini aniqlash

Lazer nurlanish parametrlarini o’lchash.
4-laborotoriya ishi: Shaffof materiallarning o’tkazish va qaytarish koeffisentlarini aniqlash.
Shaffoflik moddaning oʻzidan yorugʻlikni oʻtkaza olish xossasidir. Yorugʻlikni toʻliq yutmay oʻtkazuvchi modda mutlaq shaffof deyiladi. Kundalik hayotda "shaffof" atamasi ostida faqat koʻrinuvchi yorugʻlikni oʻtkazuvchi modda nazarda tutiladi; biroq umuman olib qaralganda, boshqa yorugʻlik toʻlqinlarini yutmay oʻtkazuvchi modda ham shaffofdir (masalan, koʻrinuvchi yorugʻlikni oʻtkazmaydigan qalin mato rentgen toʻlqinlarini oʻtkazadi, demak u rentgen nurlariga nisbatan shaffofdir).
Shaffof moddalarga misol qilib havo, suv, shishaning koʻp va plastmassaning baʼzi turlarini keltirish mumkin.
O'tkazish koeffisenti moddadan o'tgan nurlanish oqimining (F) shu moddaning yuzasiga tushadigan nurlanish oqimiga nisbatiga teng bo'lgan skalyar fizik kattalik deb ataladi. O'tkazuvchanlik ko'pincha T yoki (tau) harflari bilan belgilanadi. O'tkazuvchanlikning matematik ta'rifi:
O'tkazuvchanlik koeffisenti muhitdan o'tgan nurlanish oqimining sirt ustiga tushgan nurlanish oqimiga nisbatiga teng bo'lgan o'lchovsiz fizik kattalikdir.

Umumiy holatda jismning o'tkazuvchanligi T qiymati moddaning o'ziga xos xususiyatlariga ham, tushish burchagiga, spektral tarkibiga va nurlanishning qutblanishiga bog'liq.
Raqamli ravishda, o'tkazuvchanlik kasr yoki foizda ifodalanadi. Faol bo'lmagan muhitning o'tkazuvchanligi har doim kamroq bo’ladi. Faol muhitda o'tkazuvchanlik 1 dan katta yoki teng, nurlanish bunday muhitdan o'tganda u kuchayadi. Lazerlar uchun ishlaydigan vosita sifatida faol muhit ishlatiladi. O'tkazuvchanlik va optik zichlik (D) o'rtasidagi bog'liqlik quyidagi formula bilan aniqlanadi

O'tkazish va qaytarish, yutilish va tarqalish koeffitsientlari yig'indisi birga teng. Bu bayonot energiyaning saqlanish qonunidan kelib chiqadi.

O’tkazish koeffisentini yana bir ifodasi:

-singan to’lqinning intensivligi, -tushayotgan to’lqinning intensivligi.
Agar yorug'lik ikkita shaffof moddaning chegarasida sinsa va qaytsa, u holda tenglik amal qiladi:

-qaytarish koeffisenti. To'liq ichki qaytish holatida =0.
Yorug'likning uzatilishi, yutilishi, sinishi, tarqalishi va aks etishi elektromagnit nurlanishning moddalar bilan o'zaro ta'siri natijasidir.


"Oq" yorug'lik nuri shisha tomonidan spektrga parchalanadi, bu yorug'likning "tarqalishi" deb ataladi. Sinishi indeksi va dispersiya ma'lum to'lqin uzunliklari bilan bog'liq. Muayyan sindirish ko'rsatkichlari va dispersiyaga ega oynalar optik deb ataladi. Shisha namunaga I0 intensivlikdagi monoxromatik nurlanish tushganda quyidagi hodisalar yuzaga keladi: yorug'likning tarqalishi va yutilishi,yorug'lik o'tkazuvchanligi.
Yutilish va sochilish koeffitsienti :
Qaytarish koeffisenti R harfi bilan belgilanadi va quyidagicha ifodalanadi:
O’tkazish koeffisenti:
Bu koeffitsientlar birlik kasrlarida yoki foizlarda ifodalanadi.
Bino plitasi oynasi (deraza, displey oynasi) uchun yorug'lik o'tkazuvchanlik koeffitsienti T to'g'ridan-to'g'ri shisha sirtining aks ettirish qobiliyatiga va uning yutilish qobiliyatiga bog'liqligini hisobga olish kerak. Nazariy jihatdan, hatto mukammal, yutmaydigan shisha ham yorug'likning 92% dan ko'prog'ini o'tkaza olmaydi, chunki uning ikkala yuzasi yorug'lik nurlarining kamida 8% ni aks ettiradi.
Shisha yuzadan yorug'likning qaytarilishini kamaytirish mumkin (bu optik qoplama) yoki shishaga qaraganda kamroq sinishi indeksiga ega bo'lgan ba'zi materiallarning nozik plyonkasini qo'llash orqali oshirish mumkin.
Yorugʻlikning yutilishi - muhitdan oʻtayotgan yorugʻlik intensivligining yorugʻlikning muhitdagi zarralar bilan oʻzaro taʼsiri natijasida kamayishi. Bunda, odatda, muhit isishi, ionlanishi yoki atom va molekulalari gʻalayonlanishi mumkin. Yutilgan yoruglik kvanti yutuvchi muhit elektronlari bilan oʻzaro taʼsirlashib, energiyasini ularga uzatadi.
Savollar:

1. 
   Shaffof moddalar haqida ma’lumot bering.
   
2. 
   Shaffof materiallarning o’tkazish va qaytarish koeffisentlariga ta’rif bering.
   
3. 
   Yorug’likning yutilishi nima, izohlang.