Ўлчаш хатоликлари ва уларнинг классификацияси

 =AX-Ao (1)

бунда, Ах - ўлчаш натижаси;

Ао - катталикнинг ҳақиқий қиймати.

Абсолют хатоликни тескари ишора билан олингани тузатма (- поправка) деб аталади.

Нисбий хатолик

• Нисбий хатолик деб- ўлчов воситасининг абсолют хатолигини қийматини катталикнинг ҳақиқий қийматига нисбатини фоизларда ифодаланишига айтилади ва фоиз (%) да ифодаланади:

 = [(Ах - Ао )/Ао]∙100 = ( /Ао)∙100%. (2)

бунда, Ах - ўлчаш натижаси;

Ао - катталикнинг ҳақиқий қиймати.

 -aбсолют (мутлақ) хатолик.

Келтирилган хатолик

Одатда, ўлчаш асбобларининг хатолиги келтирилган хатолик билан белгиланади.

• Келтирилган хатолик деб - ўлчаш воситасининг абсолют хатолигини катталикнинг меъёрлаштирилган қийматига нисбатини фоизларда ифодаланишига айтилади.

(3)

бунда, Ах max – ўлчаш асбобининг максимал қиймати ;

 -aбсолют (мутлақ) хатолик.

;

Ўлчаш шароити тартибларига кўра хатоликлар қуйидагиларга бўлинади:

• 1. Статик хатоликлар - вақт мобайнида катталикнинг ўзгаришига боғлиқ бўлмаган хатоликлар. Ўлчаш воситаларининг статик хатолиги шу восита билан ўзгармас катталикни ўлчашда ҳосил бўлади. Агар ўлчаш воситасининг паспортида статик шароитлардаги ўлчашнинг чегаравий хатоликлари кўрсатилган бўлса, у ҳолда бу маълумотлар динамик шароитлардаги аниқликни тавсифлашга нисбатан тадбиқ этила олмайди.
• 2. Динамик хатоликлар - ўлчанаётган катталикнинг вақт мобайнида ўзгаришига боғлиқ бўлган хатоликлар саналади. Динамик хатоликларнинг вужудга келиши ўлчаш воситаларининг ўлчаш занжиридаги таркибий элементларнинг инерцияси туфайли деб изоҳланади. Бунда ўлчаш занжиридаги ўзгаришлар оний тарзда эмас, балки муайян вақт давомида амалга оширилиши асосий сабаб бўлади.