Legirlash turlari

Magniy qotishmalari. Magniyning Al, Mn, Zn, Si va boshqa elementlar bilan hosil qilgan birikmalari magniy qotishmalari deyiladi. Magniyning ba’zi quyma qotishmalari markalari, kimyoviy tarkibi va ishlatilish sohalari 9.3 –jadvalda keltirilgan.
9.3–jadval
Magniyning quyma qotishmalari

Markasi	Kimyoviy tarkibi, %				Ishlatilish sohasi
	Al	Zn	Mn	Si
ML2	0,1	0,05	1–2	0,10	Benzin baki bo`g`zi, armatura
ML4	5,0–7,0	2–3	0,15–0,5	0,25	Dvigatel, samolyot detallari
ML5	7,5–9,0	0,2–0,8	0,15–0,5	0,25	Samolyotsozlikda, kimyo qurilmalarida

Bu qotishmalarning texnologik xossalari yaxshiligi, korroziyabardoshligi, yaxshi kesib ishlanishi, solishtirma puxtaligi yuqoriligi sababli ulardan samolyotsozlik va asbobsozlikda foydalaniladi.

Titan va uning qotishmalari
Titan ko`p tarqalgan metall bo`lib, yer qobig`ining 0,61 % ini tashkil etadi. Solishtirma og`irligi 4,5 g/sm³, suyuqlanish harorati 1800 °C. Titan ishlab chiqarishda ishlatiladigan minerallarga quyidagilar kiradi:

• 
  rutil (TiO₂);
  
• 
  ilmenit (FeOTiO₂);
  
• 
  titanit (CaOSiO₂TiO₂);
  
• 
  perovskit (CaOTiO₂).
  

Rutil tarkibida 60 % titan mavjud bo`lgan qizil tusli mineral hisoblanib, uning solishtirma og`irligi 6–6,5 g/sm³ ga teng.
Ilmenit tarkibida 59 % rutil mavjud bo`lgan qoramtir tusli yaltiroq mineral hisoblanadi, uning solishtirma og`irligi 4,56–5,24 g/sm³ni tashkil etadi.
Titanit tarkibida 34–42% rutil mavjud bo`lgan sarg`ishdan qora ranggacha o`zgaradigan rangli mineral bo`lib, uning solishtirma og`irligi 3,4–3,6 g/sm<sup>3</sup> ga teng.
Perovskit tarkibida 58–59 % rutil mavjud bo`lgan har xil rangli mineral hisoblanib, uning solishtirma og`irligi 4 g/sm<sup>3</sup> ni tashkil qiladi.
Titan rudalaridan titan kontsentratsiyasini olishda ruda flotatsion yoki elektromagnit usulida to`yintiriladi. Keyin pechlarda suyuqlantiriladi. Bu jarayonda kontsentrat tarkibidagi temir oksidlari qaytarilib, pech tubiga yig`iladi. TiO<sub>2</sub> shlakka o`tadi. Shlak tarkibida
65–85 % TiO₂, 15–20% SiO₂ va 01 % CaO bo`ladi. Sovitilgan shlak esa kukun qilinadi. Unga uglerodli va bog`lovchi moddalar qo`shilib, aralashtiriladi. Hosil qilingan aralashma qoliplarga jipslab joylashtiriladi va qizdirish orqali briketlar olinadi. Titanning bu birikmalariga ikki bosqichda ishlov beriladi. Titan briketlari xlor bilan ishlanib titan tetroxlorid (TiCl₄) hosil qilinadi. Undan titan ajratib olinadi. Titan maxsus pechlarda 900–950°C haroratda vakuumda tozalanadi. Texnik titanning TG00, TG0, TG1, TG2 markalari mavjud. Titan qotishmalari samolyotsozlik, kemasozlik, mashinasozlik, metallurgiyada va raketasozlikda ishlatiladi.